Bàn về hình thức của giao dịch theo quy định

Bàn về hình thức của giao dịch theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2005

01/07/2010 Lượt xem: 649

Điều 124 Bộ luật Dân sự 2005 quy định: “Giao dịch dân sự được thể hiện bằng lời nói,

bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể. Giao dịch dân sự thông qua phương tiện điện tử

dưới hình thức thông điệp dữ liệu được coi là giao dịch bằng văn bản. Trong trường hợp

pháp luật quy định giao dịch dân sự phải thể hiện bằng văn bản, phải có công chứng hoặc

chứng thực, phải đăng ký hoặc xin phép thì phải tuân theo quy định đó”.

Tuỳ theo tính chất của đối tượng giao dịch và nhu cầu quản lý của nhà nước mà pháp luật

dân sự có những yêu cầu khác nhau về hình thức của giao dịch. Đối với các giao dịch đáp

ứng cho nhu cầu vật chất và tinh thần hàng ngày của cuộc sống và thông thường giá trị tài

sản không lớn thì chỉ cần các bên thể hiện bằng lời nói, có sự tự nguyện, thống nhất ý chí

của các bên là giao dịch đó có hiệu lực. Tuy nhiên, có loại giao dịch không đòi hỏi phải có

sự thống nhất ý chí của hai bên mà chỉ cần 1 bên bày tỏ ý chí bằng lời nói hoặc bằng hành

vi cụ thể ví dụ như viết di chúc. Song có những loại giao dịch pháp luật bắt buộc hai bên

phải thể hiện bằng văn bản và còn có trường hợp phải có công chứng, chứng thực của cơ

quan có thẩm quyền. Theo quy định tại khoản 2 Điều 122 Bộ luật Dân sự năm 2005 thì chỉ

trong những trường hợp có quy định của pháp luật về loại giao dịch nào đó phải tuân theo

những hình thức nhất định và hình thức đó là điều kiện có hiệu lực của giao dịch thì hình

thức của giao dịch mới trở thành một điều kiện bắt buộc để giao dịch đó có hiệu lực.

Có hai cách hiểu khác nhau về quy định tại khoản 2 Điều 122 Bộ luật Dân sự. Quan điểm

thứ nhất nên cũng có ý kiến cho rằng khi pháp luật đã quy định hình thức của giao dịch là

một điều kiện bắt buộc thì khi các bên vi phạm điều kiện về hình thức thì giao dịch sẽ vô

hiệu. Trong trường hợp này nếu các bên không yêu cầu Toà án tuyên bố giao dịch đó vô

hiệu về hình thức Toà án cũng có quyền tuyên bố giao dịch đó vô hiệu, có như vậy mới

bảo đảm được yêu cầu quản lý của Nhà nước và sự nghiêm minh của pháp luật. Bởi chính

khoản 2 Điều 124 đã quy định rõ là “Trong trường hợp pháp luật quy định giao dịch dân sự

phải được thể hiện bằng văn bản, phải có công chứng hoặc chứng thực, phải đăng ký hoặc

xin phép thì phải tuân theo các quy định đó”. Đây là một quy định mệnh lệnh dứt khoát,

bắt buộc chứ không phải là một quy định tuỳ nghi. Hơn nữa Điều 127 Bộ luật Dân sự cũng

quy định: “giao dịch dân sự không có một trong các điều kiện được quy định tại Điều 122

của Bộ luật này thì vô hiệu”. Như vậy 3 điều kiện về nội dung là điều kiện cần và điều kiện

về hình thức là điều kiện đủ để cho một giao dịch dân sự có hiệu lực pháp luật. Do đó,

không có lý do gì khi hợp đồng đã vi phạm điều kiện này mà Toà án phải chờ một bên

hoặc các bên có yêu cầu mới tuyên bố hợp đồng vô hiêu, còn đương sự không có yêu cầu

thì không xem xét là không hợp lý, không phù hợp với tinh thần, lời văn của điều luật.

Quan điểm thứ 2 cho rằng các quy định tại Điều 122, khoản 2 Điều 124, Điều 127 Bộ luật

Dân sự là những quy định chung, mang tính nguyên tắc, không nhất thiết hợp đồng vi

phạm điều kiện về hình thức là vô hiệu. Theo định nghĩa về giao dịch dân sự được quy

định tại Điều 121 Bộ luật Dân sự thì: “Giao dịch dân sự là hợp đồng hoặc hành vi pháp lý

đơn phương, làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền nghĩa vụ dân sự”. Như vậy, hợp

đồng cũng là một loại giao dịch mà theo quy định tại Điều 401 Bộ luật Dân sự thì khi pháp

luật không quy định loại hợp đồng đó phải được giao kết bằng một hình thức nhất định thì

hai bên có thể thoả thuận chọn hình thức thể hiện của hợp đồng. Hợp đồng có thể được thể