Bản sắc miền núi trong "gặp gỡ ở la pan tẩn" của ma văn kháng nhìn từ góc độ ngôn ngữ

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

CAO THỊ TUYẾT PHƯƠNG

BẢN SẮC MIỀN NÚI TRONG

“GẶP GỠ Ở LA PAN TẨN” CỦA MA VĂN KHÁNG

NHÌN TỪ GÓC ĐỘ NGÔN NGỮ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH CỬ NHÂN VĂN HỌC

ĐÀ NẴNG, NĂM 2017

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

BẢN SẮC MIỀN NÚI TRONG

“GẶP GỠ Ở LA PAN TẨN” CỦA MA VĂN KHÁNG

NHÌN TỪ GÓC ĐỘ NGÔN NGỮ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH CỬ NHÂN VĂN HỌC

Người hướng dẫn:

TS. BÙI TRỌNG NGOÃN

Người thực hiện:

CAO THỊ TUYẾT PHƯƠNG

(Khóa 2013-2017)

ĐÀ NẴNG, NĂM 2017

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo

TS. Bùi Trọng Ngoãn, người đã tận tình hướng dẫn tôi

trong quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy, cô

giáo trong Khoa Ngữ Văn, Trường Đại học Sư phạm – Đại

học Đà Nẵng đã truyền đạt những kiến thức nền tảng để tôi

có thể thực hiện tốt đề tài của mình.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn

bè, những người đã động viên, khuyến khích tôi trong suốt

quá trình học tập và nghiên cứu vừa qua.

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2017

Sinh viên

Cao Thị Tuyết Phương

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan kết quả nghiên cứu của công trình này là của bản thân tôi,

được thực hiện dưới sự hướng dẫn của GVC - TS Bùi Trọng Ngoãn.

Việc trích dẫn lại những ý kiến nhận định, ý kiến của các công trình nghiên

cứu đã được chú thích rõ ràng theo yêu cầu khoa học. Tôi xin chịu trách nhiệm về

tính trung thực của công trình nghiên cứu này.

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2017

Sinh viên

Cao Thị Tuyết Phương

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................... 1

2. Lịch sử vấn đề............................................................................................... 1

3. Mục đích nghiên cứu.................................................................................... 2

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................. 2

5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 3

6. Bố cục đề tài.................................................................................................. 3

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN............................................................................... 4

1.1. Bản sắc miền núi trong tác phẩm văn học....................................................... 4

1.1.1. Tính dân tộc trong văn học.................................................................... 4

1.1.2. Bản sắc miền núi.................................................................................... 7

1.1.3. Bản sắc miền núi xét về góc độ ngôn ngữ............................................. 7

1.2. Ma Văn Kháng và tiểu thuyết “Gặp gỡ ở La Pan Tẩn” ................................ 9

1.2.1. Vài nét về nhà văn Ma Văn Kháng ....................................................... 9

1.2.2. Tiểu thuyết “Gặp gỡ ở La Pan Tẩn” ................................................... 12

CHƯƠNG 2: KHẢO SÁT CÁC ĐƠN VỊ TỪ VỰNG THỂ HIỆN BẢN SẮC

MIỀN NÚI TRONG TIỂU THUYẾT “GẶP GỠ Ở LA PAN TẨN”................. 13

2.1. Các đơn vị từ vựng thể hiện bản sắc miền núi phân chia theo tiêu chí phạm

vi biểu vật................................................................................................................. 13

2.1.1. Các lớp phạm vi biểu vật....................................................................... 13

2.1.2. Kết quả khảo sát.................................................................................... 14

2.2. Các đơn vị từ vựng thể hiện bản sắc miền núi phân chia theo tiêu chí cấu

tạo từ ........................................................................................................................ 26

2.2.1. Khảo sát và miêu tả các từ thể hiện bản sắc miền núi........................ 26

2.2.2. Khảo sát và miêu tả các ngữ thể hiện bản sắc miền núi..................... 31

2.3. Các đơn vị từ vựng thể hiện bản sắc miền núi phân chia theo tiêu chí từ loại36

2.3.1. Khảo sát và miêu tả các danh từ thể hiện bản sắc miền núi .............. 37

2.3.2. Khảo sát và miêu tả các động từ thể hiện bản sắc miền núi............... 44

2.3.3. Khảo sát và miêu tả các tính từ thể hiện bản sắc miền núi ................ 44

2.3.4. Khảo sát và miêu tả các đại từ thể hiện bản sắc miền núi.................. 44

2.3.5. Khảo sát và miêu tả các chỉ từ thể hiện bản sắc miền núi.................. 45

2.3.6. Khảo sát và miêu tả các thán từ thể hiện bản sắc miền núi ............... 45

CHƯƠNG 3: BẢN SẮC MIỀN NÚI TRONG “GẶP GỠ Ở LA PAN TẨN”

THỂ HIỆN QUA PHƯƠNG DIỆN CÚ PHÁP VÀ DIỄN ĐẠT......................... 46

3.1. Cú pháp............................................................................................................. 46

3.1.1. Dùng cấu trúc “hóa ra + chủ - vị” ....................................................... 47

3.1.2. Cấu trúc “hô ngữ/cảm từ + chủ - vị” .................................................. 48

3.1.3. Dùng tình thái ngữ có tính khẩu ngữ.................................................. 52

3.1.4. Cú pháp khẩu ngữ với kiểu câu lặp lại chủ ngữ................................. 53

3.1.5. Nói láy lâm thời trong lời nói ............................................................... 53

3.1.6. Nói tắt khẩu ngữ ................................................................................... 54

3.2. Diễn đạt............................................................................................................. 55

3.2.1. Cách nói mang tính hình ảnh .............................................................. 55

3.2.2. Lối nói kể lể của người miền núi ......................................................... 59

3.2.3. Dùng tục ngữ, thành ngữ ..................................................................... 59

CHƯƠNG 4: TẦM TÁC ĐỘNG CỦA CÁC YẾU TỐ NGÔN NGỮ ĐỐI VỚI

BẢN SẮC VĂN HÓA MIỀN NÚI TRONG “GẶP GỠ Ở LA PAN TẨN”....... 62

4.1. Một bầu khí quyển miền núi bao bọc, xuyên thấm từng cảnh sắc thiên

nhiên và hơi thở đời sống ....................................................................................... 62

4.1.1. Cảnh vật thiên nhiên và bản sắc miền núi .......................................... 62

4.1.2. Nhịp điệu cuộc sống miền núi.............................................................. 64

4.2. Những kiểu tính cách con người miền núi..................................................... 66

4.2.1. Kiểu tính cách vừa là con người của thiên lương vừa bản nguyên vừa

trung thực ............................................................................................. 66

4.2.2. Kiểu con người bản năng và dễ bị tha hóa.......................................... 68

4.2.3. Kiểu con người số phận........................................................................ 69

4.3. Tầm tác động của các yếu tố ngôn ngữ miền núi đối với phong cách ngôn

ngữ Ma Văn Kháng trong “Gặp gỡ ở La Pan Tẩn”............................................ 70

4.3.1. Một văn phong vừa thâm thúy, bình dị, vừa giàu tố chất văn hóa lại

vừa nồng nàn hơi thở của đời sống..................................................... 70

4.3.2. Một giọng văn luôn luôn có ý thức khơi nguồn dòng mạch ngôn ngữ

giàu tính biểu cảm của dân tộc............................................................ 73

KẾT LUẬN.............................................................................................................. 75

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 78

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu Tên bảng Trang

2.1

Bảng khảo sát các đơn vị từ vựng thể hiện bản sắc miền núi

phân chia theo tiêu chí phạm vi biểu vật

16

2.2

Bảng khảo sát từ đơn thể hiện bản sắc miền núi phân chia

theo tiêu chí cấu tạo từ

27

2.3 Bảng khảo sát từ ghép chính phụ thể hiện bản sắc miền núi 29

2.4

Bảng khảo sát thành ngữ miêu tả ẩn dụ thể hiện bản sắc

miền núi

33

2.5 Bảng khảo sát quán ngữ thể hiện bản sắc miền núi 35

2.6

Bảng khảo sát danh từ riêng chỉ tên người thể hiện bản sắc

miền núi phân chia theo tiêu chí từ loại

38

2.7

Bảng khảo sát danh từ riêng chỉ địa danh thể hiện bản sắc

miền núi

39

2.8

Bảng khảo sát danh từ chung chỉ thực vật thể hiện bản sắc

miền núi

41

2.9

Bảng khảo sát danh từ chung chỉ đồ vật thể hiện bản sắc

miền núi

42

2.10

Bảng khảo sát danh từ chung chỉ khái niệm trừu tượng thể

hiện bản sắc miền núi

43