Bản chất khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác-Lênin

Häc viÖn chÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh

Ch−¬ng tr×nh khoa häc träng ®iÓm cÊp bé

"Chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ thêi ®¹i ngµy nay"

------------------

B¸o c¸o tæng hîp

kÕt qu¶ nghiªn cøu

§Ò tµi:

"B¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng

cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin"

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Hoµng ChÝ B¶o

GS.TS TriÕt häc

7249

26/3/2009

Hµ Néi, 12 - 2008

1

Ban Chñ nhiÖm ®Ò tµi

1. GS.TS Hoµng ChÝ B¶o: Chñ nhiÖm ®Ò tµi

2. GS.TS L−u V¨n Sïng: Phã Chñ nhiÖm ®Ò tµi

3. Th.S NguyÔn Thanh B×nh: Th− ký khoa häc

2

TËp thÓ t¸c gi¶

1. GS.TS Hoµng ChÝ B¶o (CN§T,

Chñ biªn c«ng tr×nh)

7. PGS.TSKH Phan Xu©n S¬n

2. GS TrÇn Nh©m 8. PGS.TSKH TrÇn NguyÔn Tuyªn

3. GS.TS L−u V¨n Sïng 9. PGS.TS NguyÔn TÜnh Gia

4. GS.TS TrÇn Ngäc Hiªn 10. TS TrÇn ThÞ H»ng

5. PGS.TS NguyÔn B»ng T−êng 11. TS Ng« Huy §øc

6. PGS.TS NguyÔn Xu©n TÕ 12. Th.S Tèng §øc Th¶o

Cïng víi sù tham gia cña c¸c nhµ khoa häc,

c¸c céng t¸c viªn cã tªn d−íi ®©y

1. §/c ViÖt Ph−¬ng 21. PGS.TS Lª Minh Qu©n

2. §/c NguyÔn Kh¸nh 22. PGS.TS TrÇn Trung Quang

3. §/c TrÇn Träng T©n 23. PGS.TS TrÇn §×nh Thiªn

4. 24. TS Lª ThÞ Thñy

5. §/c TrÇn §×nh Th¶o 25. TS NguyÔn ThÞ HiÒn Oanh

6. GS Hå V¨n Th«ng 26. TS §oµn Tr−êng Thô

7. GS §Æng Xu©n Kú 27. TS §ç ThÞ Ngäc Lan

8. GS.TS Lª H÷u TÇng 28. TS NguyÔn ThÞ T©m

9. GS.TS NguyÔn Träng ChuÈn 29. TS Vò ThÞ Loan

10. PGS.TS §Æng H÷u Toµn 30. Th.S NguyÔn ThÞ Kim Hoa

11. PGS.TS Ph¹m V¨n §øc 31. Th.S Vò Thu H»ng

12. PGS Bïi Thanh QuÊt 32. Th.S Lª Thanh Hµ

13. GS.TS Tr−¬ng Giang Long 33. Th.S NguyÔn Thanh B×nh

14. PGS.TS NguyÔn ThÕ NghÜa 34. Th. S Bïi ViÖt H−¬ng

15. PGS Hµ Thóc Minh 35. Th.S Lª Thanh B×nh

16. TS §ç Minh Hîp 36. Th.S Tr−¬ng ThÞ Hång Hµ

17. PGS.TS NguyÔn ThÕ KiÖt 37. Th.S Ph¹m ThÞ Hoµng Hµ

18. PGS.TS NguyÔn Huy 38. Th.S NguyÔn L−¬ng Ngäc

19. PGS.TS Ng« Ngäc Th¾ng 39. Th.S NguyÔn Thä ¸nh

20. PGS.TS NguyÔn V¨n BiÒu 40. Th.S §Æng Quang §Þnh

§/c TrÇn B¹ch §»ng

3

Môc lôc

Trang

Më ®Çu

PhÇn thø nhÊt Tæng quan lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn

cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin

26

Ch−¬ng 1 Tõ chñ nghÜa M¸c ®Õn chñ nghÜa Lªnin 26

1.1. Chñ nghÜa M¸c - ®Ønh cao cña trÝ tuÖ loµi ng−êi 26

1.2. Chñ nghÜa Lªnin - Giai ®o¹n ph¸t triÓn míi

cña chñ nghÜa M¸c

44

Ch−¬ng 2 V.I.Lªnin truyÒn b¸, vËn dông vµ ph¸t

triÓn chñ nghÜa M¸c vµo thùc tiÔn c¸ch

m¹ng Nga (1895 - 1924)

59

2.1. Trong lÜnh vùc triÕt häc m¸c xÝt 59

2.2. Trong lÜnh vùc kinh tÕ - chÝnh trÞ m¸c xÝt 88

2.3. Trong lÜnh vùc chñ nghÜa x· héi khoa häc 100

Ch−¬ng 3 Chñ nghÜa M¸c - Lªnin sau V.I.Lªnin vµ

hiÖn nay

127

3.1. Nh÷ng b−íc th¨ng trÇm trong lÞch sö ph¸t

triÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin

127

3.2. Suy ngÉm vÒ nh÷ng bµi häc lín cho h«m nay

vµ cho ngµy mai

133

3.3. Vµo thêi ®iÓm giao thoa gi÷a hai thÕ kû, chñ

nghÜa M¸c - Lªnin l¹i ph¸t s¸ng vµ th¨ng hoa

148

3.4. §−êng xa v¹n dÆm, tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ 158

PhÇn thø hai Ph©n tÝch lý luËn vÒ b¶n chÊt khoa häc vµ

c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin

173

Ch−¬ng 4 B¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ

nghÜa M¸c - Lªnin - MÊy vÊn ®Ò cèt yÕu vÒ

TriÕt häc

173

4.1. Quan niÖm chung vÒ b¶n chÊt khoa häc vµ

c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin

173

4

4.2. Sù ra ®êi cña TriÕt häc M¸c - cuéc c¸ch

m¹ng trong lÞch sö t− t−ëng TriÕt häc

194

4.3. KiÕn gi¶i cña C.M¸c vÒ mèi t−¬ng quan gi÷a

chñ nghÜa nh©n ®¹o vµ chñ nghÜa céng s¶n

219

4.4. Khoa häc vµ c¸ch m¹ng trong lý luËn h×nh th¸i

kinh tÕ - x· héi cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin

239

Ch−¬ng 5 B¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ

nghÜa M¸c - Lªnin - MÊy vÊn ®Ò cèt yÕu vÒ

kinh tÕ, chÝnh trÞ

260

5.1. Kinh tÕ chÝnh trÞ cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin -

Nh÷ng gi¸ trÞ khoa häc vµ c¸ch m¹ng

260

5.2. VÊn ®Ò së h÷u vµ chÕ ®é së h÷u x· héi vÒ t−

liÖu s¶n xuÊt trong häc thuyÕt kinh tÕ cña chñ

nghÜa M¸c - Lªnin.

275

5.3. VÒ mét sè khÝa c¹nh TriÕt häc kinh tÕ trong

bé T− b¶n cña C.M¸c

299

Ch−¬ng 6 B¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ

nghÜa M¸c - Lªnin - MÊy vÊn ®Ò cèt yÕu vÒ

chñ nghÜa x· héi khoa hoc

315

6.1. LuËn thuyÕt vÒ chñ nghÜa x· héi vµ chñ nghÜa

céng s¶n cña C.M¸c - Ph.¨ngghen

315

6.2. Khoa häc vµ c¸ch m¹ng trong nhËn thøc lý

luËn vÒ chñ nghÜa x· héi vµ ®æi míi chñ

nghÜa x· héi cña V.I.Lªnin

343

6.3. B¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ

nghÜa M¸c - Lªnin vÒ d©n chñ vµ ph¸p quyÒn

374

PhÇn thø ba NhËn thøc vµ vËn dông B¶n chÊt khoa häc

vµ c¸ch m¹ng cña Chñ nghÜa M¸c - Lªnin

trong thùc tiÔn lÞch sö nghÜa x· héi hiÖn

thùc ë thÕ kû XX vµ hiÖn nay

394

Ch−¬ng 7 Tõ chñ nghÜa x· héi hiÖn thùc m« h×nh X« 394

5

viÕt ®Õn chñ nghÜa x· héi hiÖn thùc míi

trong tiÕn tr×nh ®æi míi ë ViÖt Nam

7.1. LÞch sö h×nh thµnh chñ nghÜa x· héi hiÖn thùc

vµ nh÷ng ®Æc tr−ng chñ yÕu cña nã trong thÕ

kû XX theo m« h×nh X« ViÕt

394

7.2. Chñ nghÜa x· héi hiÖn thùc míi trong tiÕn

tr×nh ®æi míi - nh×n tõ thùc tiÔn ViÖt Nam

415

PhÇn thø t− Ph¸t triÓn B¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng

cñ chñ nghÜa M¸c - Lªnin trong nh÷ng ®iÒu

kiÖn lÞch sö míi cña thÕ giíi ®−¬ng ®¹i.

451

Ch−¬ng 8 ThÕ giíi ®−¬ng ®¹i, chñ nghÜa M¸c – Lªnin

vµ CNXH

451

8.1. Mét sè nhËn thøc vÒ thÕ giíi ®−¬ng ®¹i vµ sù

nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ chñ nghÜa M¸c cña c¸c

häc gi¶ ph−¬ng T©y trong bèi c¶nh hiÖn nay

451

8.2. Ph¸t triÓn lý luËn chñ nghÜa x· héi khoa häc -

vÊn ®Ò c¨n b¶n nhÊt ®Ó ph¸t triÓn, b¶o vÖ chñ

nghÜa M¸c - Lªnin trong ®iÒu kiÖn lÞch sö

ngµy nay ë ViÖt Nam

479

Ch−¬ng 9 Tæng luËn vÒ b¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch

m¹ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin (KÕt luËn)

501

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 523

Danh môc c¸c chuyªn ®Ò nghiªn cøu ®Ò tµi 528

6

B¶ng ch÷ viÕt t¾t

CNCS Chñ nghÜa céng s¶n

CSCN Céng s¶n chñ nghÜa

CNXH Chñ nghÜa x· héi

XHCN X· héi chñ nghÜa

CNTB Chñ nghÜa t− b¶n

CN§Q Chñ nghÜa ®Õ quèc

CNDVBC Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng

CNDVLS Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö

CNH, H§H C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa

GCTS Giai cÊp t− s¶n

GCCN Giai cÊp c«ng nh©n

HTCT HÖ thèng chÝnh trÞ

LLSX Lùc l−îng s¶n xuÊt

QHSX Quan hÖ s¶n xuÊt

NEP ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi

PTSX Ph−¬ng thøc s¶n xuÊt

TLSX T− liÖu s¶n xuÊt

TBCN T− b¶n chñ nghÜa

TCH Toµn cÇu hãa

KTTT Kinh tÕ thÞ tr−êng

7

Nhãm Biªn so¹n c«ng tr×nh

1. GS.TS Hoµng ChÝ B¶o

Chñ biªn c«ng tr×nh, viÕt tiÕt 2

ch−¬ng 4 (4.2), tiÕt 1 ch−¬ng 6 (6.1),

ch−¬ng 7, tiÕt 2 ch−¬ng 8 (8.2),

ch−¬ng 9 (Tæng luËn)

2. GS TrÇn Nh©m ViÕt c¸c ch−¬ng 1,2,3

3. GS.TS L−u V¨n Sïng ViÕt tiÕt 3 ch−¬ng 4 (4.3)

4. PGS.TS NguyÔn TÜnh Gia ViÕt tiÕt 4 ch−¬ng 4 (4.4)

5. PGS.TS NguyÔn B»ng T−êng ViÕt tiÕt 1, ch−¬ng 4 (4.1)

6. GS.TS TrÇn Ngäc Hiªn ViÕt tiÕt 1 ch−¬ng 5 (5.1)

7. PGS.TSKH TrÇn NguyÔn Tuyªn ViÕt tiÕt 2 ch−¬ng 5 (5.2)

8. TS TrÇn ThÞ H»ng ViÕt tiÕt 3 ch−¬ng 5 (5.3)

9. PGS.TS NguyÔn Xu©n TÕ ViÕt tiÕt 1 ch−¬ng 6 (6.1)

10. PGS.TSKH Phan Xu©n S¬n ViÕt tiÕt 2 ch−¬ng 6 (6.2)

11. Th.S Tèng §øc Th¶o ViÕt tiÕt 3 ch−¬ng 6 (6.3)

12. TS Ng« Huy §øc ViÕt tiÕt 1 ch−¬ng 8 (8.1)

8

Më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

B¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ mét

trong nh÷ng ®Ò tµi cña Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc träng ®iÓm cÊp bé

“Chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ thêi ®¹i ngµy nay” do Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc

gia Hå ChÝ Minh (nay lµ Häc viÖn ChÝnh trÞ – Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ

Minh) chñ tr×, ®−îc triÓn khai tõ n¨m 2005 ®Õn cuèi n¨m 2007.

Nãi tíi chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ nãi tíi thÕ giíi quan, hÖ t− t−ëng vµ

ph−¬ng ph¸p luËn cña giai cÊp c«ng nh©n (GCCN) vµ ®éi tiªn phong cña nã lµ

§¶ng Céng s¶n trong cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa t− b¶n (CNTB), tiÕn tíi

x©y dùng chñ nghÜa x· héi (CNXH) vµ chñ nghÜa céng s¶n (CNCS), thùc hiÖn

lý t−ëng vµ môc tiªu céng s¶n chñ nghÜa (CSCN). KÓ tõ khi ra ®êi cho tíi nay,

chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· cã mét lÞch sö trªn 160 n¨m, ®· tr¶i qua nhiÒu giai

®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau g¾n liÒn víi lÞch sö ®Êu tranh cña GCCN vµ phong

trµo c«ng nh©n, cña phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ tõ Quèc tÕ 1,

Quèc tÕ 2, Quèc tÕ Céng s¶n vµ cho tíi ngµy nay.

Sù ph¸t triÓn lý luËn vµ thùc tiÔn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin tõ khi ra

®êi tíi nay cßn g¾n liÒn víi c¸c cuéc c¸ch m¹ng v« s¶n mµ tiªu biÓu nhÊt lµ

C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa (XHCN) Th¸ng M−êi Nga, n¨m 1917, më ra mét

thêi ®¹i míi trong lÞch sö loµi ng−êi, thêi ®¹i qu¸ ®é tõ CNTB lªn CNXH trªn

ph¹m vi toµn thÕ giíi.

Thµnh qu¶ vÜ ®¹i vµ søc sèng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®−îc ®¸nh dÊu

bëi sù ra ®êi cña CNXH hiÖn thùc tõ sau C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi, tõ n−íc Nga

X« viÕt ®Õn c¸c n−íc XHCN vµ hÖ thèng XHCN thÕ giíi ë nöa sau thÕ kû XX.

Chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· trë thµnh nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam

hµnh ®éng ®èi víi c¸c §¶ng Céng s¶n cÇm quyÒn, ®èi víi GCCN vµ nh©n d©n

lao ®éng ë c¸c n−íc XHCN ®· vµ ®ang x©y dùng CNXH trong nhiÒu thËp kû

9

nay mµ cßn ®èi víi c¸c §¶ng Céng s¶n vµ c«ng nh©n trªn thÕ giíi trong cuéc

®Êu tranh v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ, tiÕn bé x· héi vµ CNXH.

LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin cßn lµ lÞch sö

cña cuéc ®Êu tranh nh»m chèng l¹i chñ nghÜa gi¸o ®iÒu, chñ nghÜa xÐt l¹i vµ

chñ nghÜa c¬ héi ®ñ mäi lo¹i víi m−u toan xuyªn t¹c b¶n chÊt khoa häc vµ

c¸ch m¹ng, hßng h¹ thÊp tÇm vãc vµ ý nghÜa cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, tiÕn

tíi phñ nhËn vµ tõ bá chñ nghÜa M¸c - Lªnin trong ®êi sèng ý thøc x· héi vµ

trong thùc tiÔn phong trµo c¸ch m¹ng cña GCCN vµ nh©n d©n lao ®éng trªn

toµn thÕ giíi.

Cuéc ®Êu tranh ý thøc hÖ ®· tõng diÔn ra hµng thÕ kû nay gi÷a ý thøc hÖ

cña GCCN c¸ch m¹ng víi ý thøc hÖ t− s¶n, gi÷a CNXH víi CNTB, gi÷a c¸ch

m¹ng vµ c¶i l−¬ng, gi÷a th¸i ®é khoa häc vµ c¸ch m¹ng nh»m b¶o vÖ vµ ph¸t

triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin víi mäi khuynh h−íng gi¸o ®iÒu, b¶o

thñ, xÐt l¹i vµ c¬ héi, víi sù ph¶n béi vµ tõ bá chñ nghÜa M¸c - Lªnin.

Cuéc ®Êu tranh ®ã cµng trë nªn phøc t¹p vµ gay g¾t h¬n trong bèi c¶nh

hiÖn nay, khi CNXH hiÖn thùc ch−a ra khái cuéc khñng ho¶ng, khi phong trµo

c¸ch m¹ng thÕ giíi ®ang l©m vµo tho¸i trµo sau khi chÕ ®é XHCN ë Liªn X«

vµ §«ng ¢u sôp ®æ, hÖ thèng XHCN tan r·, trËt tù thÕ giíi thay ®æi, toµn cÇu

ho¸ kinh tÕ mang tÝnh chÊt TBCN vµ c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ ®ang

t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi tÊt c¶ c¸c khu vùc, c¸c quèc gia - d©n téc.

Chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ CNXH ®ang ®øng tr−íc nh÷ng th¸ch thøc to

lín vµ tr−íc nh÷ng ®ßi hái bøc xóc cña ®æi míi ®Ó ph¸t triÓn. ViÖc nhËn thøc

l¹i trªn quan ®iÓm ®æi míi, ph¸t triÓn, s¸ng t¹o vµ hiÖn ®¹i nh»m lµm s¸ng tá

b¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, do ®ã cã mét

tÇm quan träng ®Æc biÖt, cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi nh÷ng ng−êi céng s¶n vµ

c¸c ®¶ng céng s¶n trªn thÕ giíi, ®èi víi t−¬ng lai, triÓn väng cña CNXH vµ ®èi

víi c«ng cuéc ®æi míi theo ®Þnh h−íng XHCN hiÖn nay ë n−íc ta.

Thùc tiÔn vµ kinh nghiÖm ®∙ cho thÊy:

- Khi nµo nhËn thøc ®óng ®¾n vµ vËn dông s¸ng t¹o b¶n chÊt khoa häc

vµ c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo thùc tiÔn th× phong trµo c¸ch

10

m¹ng ph¸t triÓn vµ thu ®−îc thµnh tùu to lín.

- Khi nµo ph¹m sai lÇm gi¸o ®iÒu, chñ quan, duy ý chÝ, xa rêi b¶n chÊt

khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin th× c¸ch m¹ng l©m vµo khã

kh¨n, lý luËn bÞ s¬ cøng, trë nªn l¹c hËu so víi thùc tiÔn, cßn phong trµo c¸ch

m¹ng trong thùc tiÔn th× kh«ng tr¸nh khái tr× trÖ, khñng ho¶ng, thËm chÝ gÆp

tæn thÊt lín vµ thÊt b¹i.

- Nh÷ng khuynh h−íng, quan ®iÓm vµ th¸i ®é kh¸c nhau gi÷a b¶o vÖ vµ

xuyªn t¹c b¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin kh«ng

chØ diÔn ra trong néi bé phong trµo c«ng nh©n, phong trµo céng s¶n quèc tÕ vµ

trong c¸c §¶ng Céng s¶n ë c¸c n−íc kh¸c nhau mµ cßn gi÷a c¸c lùc l−îng ®èi

lËp, gi÷a c¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng, XHCN vµ TBCN, gi÷a m¸c xÝt ch©n

chÝnh víi nh÷ng kÎ gi¶ danh m¸c xÝt.

§¶ng ta, qua h¬n 20 n¨m ®æi míi ®· nhÊt qu¸n trªn lËp tr−êng cã tÝnh

nguyªn t¾c lµ kiªn tr× sù lùa chän con ®−êng XHCN, ®éc lËp d©n téc g¾n liÒn

víi CNXH, kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c- Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ nÒn

t¶ng t− t−ëng cña §¶ng vµ cña nh©n d©n ta, lµ kim chØ nam hµnh ®éng cña c¸ch

m¹ng ViÖt Nam.

ViÖc nghiªn cøu mét c¸ch c¬ b¶n vµ hÖ thèng, lµm s¸ng tá b¶n chÊt khoa

häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, trong hÖ thèng chØnh thÓ vµ

trong tõng bé phËn cÊu thµnh cña nã, ch¼ng nh÷ng cÇn thiÕt cho viÖc ®æi míi

nhËn thøc lý luËn, ph¸t triÓn lý luËn mµ cßn cung cÊp nh÷ng luËn chøng khoa

häc ®¸ng tin cËy lµm c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng

gãp phÇn thóc ®Èy sù nghiÖp ®æi míi tíi th¾ng lîi, tham gia cã hiÖu qu¶ vµo

cuéc ®Êu tranh t− t−ëng - lý luËn ë trong n−íc còng nh− trªn thÕ giíi, nh»m b¶o

vÖ sù trong s¸ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, ph¸t huy søc sèng, t¸c dông vµ

¶nh h−ëng cña nã trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, cña

c¸ch m¹ng thÕ giíi, v× mét triÓn väng tÝch cùc cña CNXH trong thÕ kû XXI.

2. Quan niÖm vµ t×nh h×nh nghiªn cøu

- Quan niÖm

Kh¸i niÖm “B¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c -

11

Lªnin” vèn th−êng ®−îc sö dông tõ l©u trong lÞch sö nghiªn cøu, truyÒn b¸

chñ nghÜa M¸c - Lªnin, trong ho¹t ®éng t− t−ëng - lý luËn vµ trong ®−êng lèi

chÝnh trÞ cña §¶ng Céng s¶n, trong phong trµo c¸ch m¹ng cña nhiÒu n−íc trªn

thÕ giíi .

ThuËt ng÷ (hay ®Þnh ng÷) khoa häc nµy th−êng ®−îc diÔn ®¹t b»ng

nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Cã khi gäi lµ tÝnh §¶ng vµ tÝnh khoa häc, tÝnh c¸ch

m¹ng vµ tÝnh khoa häc, tÝnh chiÕn ®Êu vµ tÝnh phª ph¸n, chñ nghÜa duy vËt

khoa häc vµ thùc tiÔn c¸ch m¹ng…

VÒ vÊn ®Ò nµy, ®· cã lÇn Lªnin chØ quy vµo mét tõ, ®ã lµ phÐp biÖn

chøng1

. Hå ChÝ Minh nhÊn m¹nh gi¸ trÞ, søc sèng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin,

c¸i b¶n chÊt, c¸i cèt lâi thùc chÊt cña nã mµ nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng ph¶i n¾m

v÷ng lµ ë tinh thÇn vµ ph−¬ng ph¸p ®Ó nhËn thøc thÕ giíi vµ c¶i t¹o thÕ giíi.

Trong c¸c v¨n kiÖn chÝnh trÞ vµ s¸ch b¸o lý luËn ta th−êng thÊy phæ biÕn

c¸ch diÔn ®¹t, tr×nh bµy vÒ b¶n chÊt chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ: tr−íc hÕt, nhÊn

m¹nh tíi c¸ch m¹ng, sau ®ã míi lµ khoa häc trong côm tõ “B¶n chÊt c¸ch

m¹ng vµ khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin”.

Chóng t«i cho r»ng, cÇn ph¶i nhËn thøc l¹i vÊn ®Ò nµy. Nghiªn cøu mét

häc thuyÕt, mét chñ nghÜa, tr−íc hÕt lµ nhËn thøc, lµ tiÕp cËn ch©n lý, n¾m lÊy

thuéc tÝnh b¶n chÊt cña ®èi t−îng, ph¸t hiÖn quy luËt chi phèi sù vËn ®éng vµ

xu h−íng ph¸t triÓn cña nã. ChØ trªn c¬ së Êy míi cã thÓ bµn tíi gi¸ trÞ, ý

nghÜa c¸ch m¹ng cña häc thuyÕt, chñ nghÜa mµ ta nghiªn cøu.

Khoa häc lµ c¬ së, lµ tiÒn ®Ò lý luËn cña c¸ch m¹ng.

C¸ch m¹ng lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu n¶y sinh tõ khoa häc, tõ nhËn thøc khoa

häc mµ ®i tíi hµnh ®éng c¸ch m¹ng trong thùc tiÔn, tõ gi¶i thÝch ®óng ®¾n,

ch©n thùc thÕ giíi kh¸ch quan mµ ®i tíi c¶i t¹o thÕ giíi ®ã b»ng c¸ch m¹ng.

§Æt vÊn ®Ò vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i nhËn thøc b¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch

1 §¸nh gi¸ vÒ gi¸ trÞ vµ ý nghÜa cña “Th− tõ trao ®æi vÒ duy vËt lÞch sö” gi÷a C.M¸c vµ Ph.¡ngghen trong h¬n

nöa thÕ kû (tõ nöa sau thÕ kû XIX) c¸c «ng x©y dùng häc thuyÕt vµ chñ nghÜa cña m×nh, V.I.Lªnin cho r»ng,

nÕu chØ cÇn mét tõ th«i mµ cã thÓ diÔn t¶ ®−îc c¸i cèt lâi, tinh tuý nhÊt trong t− t−ëng cña C.M¸c vµ

Ph.¡ngghen th× tõ ®ã lµ PhÐp biÖn chøng (PhÐp biÖn chøng duy vËt g¾n liÒn lµm mét víi chñ nghÜa duy vËt

biÖn chøng). §©y kh«ng chØ lµ gi¸ trÞ riªng cña th− tÝn M.A mµ cßn cã thÓ nãi ®ã lµ b¶n chÊt, thùc chÊt cña

chñ nghÜa M¸c .

12

m¹ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ nh»m nghiªn cøu c¸c gi¸ trÞ di s¶n kinh ®iÓn M¸c

- Lªnin mét c¸ch kh¸ch quan, phï hîp víi l«gic nhËn thøc khoa häc vµ c¾t nghÜa

mèi liªn hÖ gi÷a l«gic khoa häc víi l«gic thùc tiÔn - ë ®©y lµ thùc tiÔn chÝnh trÞ -

x· héi, gi÷a khoa häc vµ chÝnh trÞ trong kiÕn gi¶i cña c¸c nhµ kinh ®iÓn.

Lµm s¸ng tá vÊn ®Ò vµ nh÷ng mèi liªn hÖ nªu trªn ch¼ng nh÷ng gãp

phÇn ®æi míi t− duy lý luËn, trau dåi n¨ng lùc t− duy lý luËn s¸ng t¹o trong

nghiªn cøu, vËn dông chñ nghÜa M¸c - Lªnin mµ cßn x¸c lËp c¬ së khoa häc

thùc tiÔn ®óng ®¾n cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn ®Æt ra trong ®æi

míi vµ ph¸t triÓn hiÖn nay.

§· cã kh«ng Ýt c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, tæng kÕt cña c¸c häc gi¶

trong n−íc vµ ngoµi n−íc ®Ò cËp tíi nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau cña vÊn ®Ò

nµy. §Ò tµi dù kiÕn c¸c nhãm vÊn ®Ò vµ c¸c h−íng nghiªn cøu sau ®©y tõ sù

nh×n nhËn b¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin. Khoa

häc g¾n liÒn víi c¸ch m¹ng . C¸ch m¹ng dùa trªn c¬ së khoa häc, thèng nhÊt

h÷u c¬ víi khoa häc, ®ång thêi thóc ®Èy khoa häc. TÝnh thèng nhÊt chØnh thÓ

nµy lµm nªn gi¸ trÞ, ý nghÜa vµ søc sèng cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin. Do ®ã

cÇn ph¶i nghiªn cøu:

Thø nhÊt, nghiªn cøu lÞch sö h×nh thµnh vµ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tõ

chñ nghÜa M¸c tíi chñ nghÜa M¸c - Lªnin. VÊn ®Ò “giai ®o¹n Lªnin trong sù

ph¸t triÓn cña chñ nghÜa M¸c.”

Thø hai, nghiªn cøu di s¶n Lªnin vµ nh÷ng ®ãng gãp cña Lªnin trong sù

truyÒn b¸, vËn dông, ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c vµ sù ph¸t triÓn tõ chñ nghÜa

M¸c tíi chñ nghÜa M¸c - Lªnin.

Thø ba, nghiªn cøu néi dung lý luËn thÓ hiÖn b¶n chÊt khoa häc vµ c¸ch

m¹ng cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin vµ trong tõng bé phËn hîp thµnh cña chñ

nghÜa M¸c – Lªnin .

Thø t−, nghiªn cøu t−¬ng quan gi÷a chñ nghÜa M¸c víi CNXH khoa

häc, nh÷ng hµm nghÜa réng vµ hÑp.

Thø n¨m, nghiªn cøu t−¬ng quan gi÷a chñ nghÜa M¸c - Lªnin víi

CNXH khoa häc vµ CNXH hiÖn thùc.

13

Thø s¸u, nghiªn cøu lÞch sö phÐp biÖn chøng m¸c xÝt.

Thø b¶y, nghiªn cøu c¸c t¸c gi¶ kinh ®iÓn: M¸c, ¨ngghen vµ Lªnin (ë

ViÖt Nam lµ nh÷ng nghiªn cøu vÒ Hå ChÝ Minh vµ t− t−ëng cña Ng−êi trong

quan hÖ víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin).

Thø t¸m, nghiªn cøu t¸c phÈm vµ chïm t¸c phÈm theo chñ ®Ò vµ theo giai

®o¹n, trong ®ã cã nh÷ng t¸c phÈm viÕt chung cña M¸c – ¡ngghen, nh÷ng t¸c phÈm

cña Lªnin vÒ chñ nghÜa M¸c.

Thø chÝn, nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a khoa häc - c¸ch m¹ng, c¸ch

m¹ng vµ khoa häc trong chñ nghÜa M¸c - Lªnin.

Thø m−êi, nghiªn cøu quan hÖ gi÷a thÕ giíi quan - ph−¬ng ph¸p luËn -

hÖ t− t−ëng, gi÷a lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p, gi÷a lý luËn víi tæng kÕt thùc tiÔn

®Ó ph¸t triÓn lý luËn vµ dù b¸o khoa häc.

Kh¸i qu¸t theo 10 h−íng nghiªn cøu nªu trªn, dï ch−a ®Çy ®ñ nh−ng

còng cho thÊy sù phong phó, ®a d¹ng cña c¸c c¸ch tiÕp cËn, nh÷ng quan niÖm

kh¸c nhau trong ph©n tÝch, lý gi¶i, b×nh luËn, ®¸nh gi¸ vÒ b¶n chÊt khoa häc vµ

c¸ch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin.

LÏ dÜ nhiªn, ®Ó hoµn thµnh l« gÝch nghiªn cøu nµy ®ßi hái ph¶i cã thêi

gian vµ lùc l−îng. TiÕn hµnh mét c«ng viÖc nghiªn cøu khoa häc nghiªm tóc

th× ®èi víi ng−êi nghiªn cøu bao giê còng ®ång thêi lµ viÖc häc tËp, nhiÒu khi

lµ häc l¹i tõ ®Çu, ë ®©y lµ viÖc ®äc l¹i c¸c t¸c phÈm kinh ®iÓn, nghiÒn ngÉm

l¹i nh÷ng luËn ®iÓm kinh ®iÓn, “lµm míi” kiÕn thøc cña m×nh. MÆt kh¸c, ph¶i

t×m kiÕm chuyªn gia, tËp hîp c¸c chuyªn gia, nhÊt lµ c¸c chuyªn gia cã tr×nh

®é cao vµ giµu kinh nghiÖm ®Ó cïng nhau häc tËp, nghiªn cøu, trao ®æi. L¹i

ph¶i chó träng båi d−ìng, ®µo t¹o c¸c c¸n bé khoa häc trÎ, nh÷ng ng−êi

nghiªn cøu cã t− chÊt khoa häc vµ cã triÓn väng. C«ng viÖc to lín, phøc t¹p vµ

khã nhäc nµy sÏ lµ mét c«ng viÖc l©u dµi, hÕt søc l©u dµi. Tæng quan kÕt qu¶

nghiªn cøu nµy chØ míi lµ mét ph¸c th¶o ban ®Çu mµ c¸c t¸c gi¶ tù thÓ hiÖn

m×nh vµ sÏ cßn ®−îc tiÕp tôc ®Ó tù ph¸t triÓn vµ tù hoµn thiÖn c¸c kÕt qu¶

nghiªn cøu, víi hy väng cã thÓ gãp mét phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo sù nghiÖp

14

§æi míi trªn phu¬ng diÖn t− t−ëng, lý luËn. Th©m canh trªn c¸nh ®ång t−

t−ëng - M¸c - ¡ngghen - Lªnin - Hå ChÝ Minh, ®ã lµ nhu cÇu khoa häc vµ v¨n

ho¸ tinh thÇn, ®ã cßn lµ tr¸ch nhiÖm t− t−ëng, ®¹o ®øc vµ chÝnh trÞ cña mçi

chóng ta - nh÷ng ng−êi nghiªn cøu trªn lËp tr−êng, quan ®iÓm m¸c xÝt, mong

muèn nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy nh− mét lêi kh¼ng ®Þnh niÒm tin kh«ng g×

thay ®æi cña mçi chóng ta ®èi víi chñ nghÜa M¸c – Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ

Minh, ®èi víi lý t−ëng vµ môc tiªu CSCN, con ®−êng ®éc lËp d©n téc g¾n liÒn

víi CNXH mµ B¸c Hå vµ §¶ng ta ®· v¹ch ra ®Ó ®i tíi §éc lËp- Tù do- H¹nh

phóc cho d©n téc vµ nh©n d©n ta.

T×nh h×nh nghiªn cøu

Trªn m¹ng Internet hiÖn nay, chóng ta dÔ dµng t×m thÊy hµng ngµn, hµng

v¹n ®¬n vÞ tµi liÖu nghiªn cøu vÒ M¸c, chñ nghÜa M¸c vµ chñ nghÜa M¸c – Lªnin

cña ®«ng ®¶o c¸c häc gi¶ thuéc nhiÒu tr−êng ph¸i, quan ®iÓm kh¸c nhau trªn thÕ

giíi, c¶ khuynh h−íng kh¼ng ®Þnh vµ b¶o vÖ lÉn khuynh h−íng xuyªn t¹c, phñ

nhËn vµ b¸c bá ®èi víi c¸c di s¶n cña chñ nghÜa M¸c –Lªnin. Ngay trong giíi

häc gi¶ m¸c xÝt, ý kiÕn bµn luËn vÒ di s¶n ®å sé nµy còng rÊt kh¸c nhau.

Chñ nghÜa M¸c vµ chñ nghÜa M¸c – Lªnin tõ khi xuÊt hiÖn cho tíi nay

®· cã lÞch sö trªn 160 n¨m, ®· tr¶i qua kh«ng Ýt nh÷ng th¨ng trÇm thuéc vÒ sè

phËn cña nã. Tr¶i qua thö th¸ch cña thêi gian, nh÷ng ch©n gi¸ trÞ cña chñ

nghÜa M¸c – Lªnin ngµy cµng s¸ng tá. Cã hiÖn t−îng lµ: M¸c th× chØ cã mét

mµ m¸c xÝt th× lµ v« sè nhiÒu, c¶ m¸c xÝt ch©n chÝnh lÉn nh÷ng kÎ gi¶ danh

m¸c xÝt. Lªnin ®· tõng c¶nh b¸o vµ v¹ch râ, gi¸ trÞ, søc sèng vµ ¶nh h−ëng to

lín cña chñ nghÜa M¸c lµm cho ngay nh÷ng kÎ chèng M¸c còng ph¶i kho¸c

¸o m¸c xÝt. T− t−ëng cña M¸c, cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin thuéc vÒ t− t−ëng

khoa häc s¸ng t¹o vµ c¸ch m¹ng … Nã ph¶n ¸nh ch©n thùc hiÖn thùc kh¸ch

quan nªn ngay c¶ nh÷ng häc gi¶ t− s¶n cã ®Çu ãc kh¸ch quan vµ cã t− t−ëng

tiÕn bé còng thõa nhËn r»ng, “M¸c vÉn lµ nhµ t− t−ëng cña thÕ kû XXI”, r»ng

“Kh«ng cã t−¬ng lai nÕu kh«ng cã M¸c, nÕu kh«ng cã c¸c di s¶n cña M¸c”

[Gi¾cc¬ §ªri®a vµ §i®ª Eribong].