Bai thi tim hieu 80 nam Cong doan Viet Nam

Bµi dù thi t×m hiÓu “ C«ng ®oµn ViÖt Nam, 80 n¨m - mét chÆng ®uêng lÞch sö”

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ngêi s¸ng lËp ra §¶ng ta

Ngêi khai sinh ra níc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa

Ngêi ®Æt nÒn mãng cho tæ chøc C«ng ®oµn ViÖt Nam

C«ng ®oµn ViÖt Nam

V× quyÒn lîi hîp ph¸p chÝnh ®¸ng cña ngêi lao ®éng

- 1 - NguyÔn Tam Hng

Bµi dù thi t×m hiÓu “ C«ng ®oµn ViÖt Nam, 80 n¨m - mét chÆng ®uêng lÞch sö”

C©u 1:

§ång chÝ h·y cho biÕt, tæ chøc C«ng ®oµn ViÖt Nam ®îc thµnh lËp vµo vµo

ngµy, th¸ng, n¨m nµo? do ai s¸ng lËp?

Ngêi ViÖt Nam ®Çu tiªn gia nhËp C«ng ®oµn lµ ®ång chÝ NguyÔn

¸i Quèc. Ngêi gia nhËp C§ Kim khÝ, QuËn 17 Pa- ri - Ph¸p n¨m

1919.

Tæ chøc C«ng ®oµn s¬ khai ®Çu tiªn ë ViÖt Nam ®îc h×nh

thµnh vµo nh÷ng n¨m 1919 - 1925 t¹i xëng Ba Son - Sµi

Gßn, do ®ång chÝ T«n §øc Th¾ng s¸ng lËp

§ång chÝ T«n §øc Th¾ng

- 2 - NguyÔn Tam Hng

Bµi dù thi t×m hiÓu “ C«ng ®oµn ViÖt Nam, 80 n¨m - mét chÆng ®uêng lÞch sö”

Ngµy 28-7-1929, t¹i sè nhµ 15 phè Hµng Nãn - Hµ Néi ®· tiÕn hµnh §¹i héi thµnh

lËp Tæng C«ng héi §á B¾c kú.

Tham dù §¹i héi nµy cã ®¹i biÓu cña Hµ Néi, Nam §Þnh, H¶i Phßng, khu má

§«ng TriÒu, M¹o Khª...

§/c NguyÔn §øc C¶nh

§¹i héi ®· bÇu Ban chÊp hµnh l©m thêi Tæng C«ng héi §á do ®/c NguyÔn §øc C¶nh,

uû viªn Ban chÊp hµnh §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng l·nh ®¹o

Tãm t¾t qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña giai cÊp c«ng nh©n vµ tæ chøc

C«ng ®oµn ViÖt Nam (phÇn 1)

I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam vµ sù ra ®êi cña

C«ng héi ®á

1. Sù h×nh thµnh giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam

Tríc thÕ kØ XV, ViÖt Nam cha cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn

c«ng, th¬ng nghiÖp vµ kinh tÕ hµng ho¸, nhng ®· cã tÇng líp thî thñ c«ng. Sang thÕ

kØ XV, XVI ®éi ngò “ Nh÷ng ngêi lao ®éng lµm thuª” ®· xuÊt hiÖn. §Çu thÕ kØ XIX,

ngµnh khai má ph¸t triÓn vµ hµng ngµn “thî” má lµm viÖc trong c¸c má khai th¸c

than, thiÕc. Nhng ®ã cha ph¶i lµ c«ng nh©n hiÖn ®¹i, s¶n xuÊt trong d©y chuyÒn c«ng

nghiÖp.

§éi ngò c«ng nh©n ViÖt Nam xuÊt hiÖn khi cã cuéc khai th¸c thuéc ®Þa lÇn

thø I (tõ n¨m 1897 ®Õn n¨m 1914) cña thùc d©n Ph¸p. Khu c«ng nghiÖp tËp trung ë

Hµ Néi, Sµi Gßn, H¶i Phßng, Nam §Þnh, Vinh - BÕn Thñy, Hßn Gai ®· lµm cho sè

c«ng nh©n t¨ng nhanh... Sè lîng c«ng nh©n n¨m 1906 lµ 49.500 ngêi trong ®ã cã

1.800 thî chuyªn m«n.

NhiÒu xÝ nghiÖp tËp trung ®«ng c«ng nh©n nh: Xi m¨ng H¶i Phßng cã 1.500

ngêi, 3 nhµ m¸y dÖt ë Nam §Þnh, H¶i Phßng, Hµ Néi còng cã 1.800 ngêi, c¸c nhµ

m¸y xay x¸t ë Sµi Gßn cã tíi 3.000 ngêi, riªng trªn c¸c tuyÕn ®êng s¾t V©n Nam -

H¶i Phßng ®· thu hót tíi 6 v¹n ngêi. Ngµnh má (n¨m 1914) cã tíi 4.000 thî, ®ã lµ

cha kÓ sè “thî theo mïa”. Tæng sè c«ng nh©n ViÖt Nam tÝnh ®Õn tríc chiÕn tranh thÕ

giíi lÇn thø I cã kho¶ng 10 v¹n ngêi.

- 3 - NguyÔn Tam Hng

Bµi dù thi t×m hiÓu “ C«ng ®oµn ViÖt Nam, 80 n¨m - mét chÆng ®uêng lÞch sö”

Sau khi chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø I kÕt thóc, thùc d©n Ph¸p tiÕn hµnh cuéc

khai th¸c thuéc ®Þa lÇn thø II (1919-1929) nh»m t¨ng cêng v¬ vÐt, bãc lét nh©n d©n

thuéc ®Þa ®Ó bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt trong chiÕn tranh.

Sù ph¸t triÓn cña mét sè ngµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng, dÖt, giao th«ng vËn

t¶i, chÕ biÕn... dÉn ®Õn sè lîng c«ng nh©n t¨ng nhanh, c«ng nh©n má vµ c«ng nh©n

®ån ®iÒn nhiÒu n¬i tËp trung hµng v¹n ngêi. ë c¸c thµnh phè, nhiÒu nhµ m¸y ®· cã

trªn 1.000 c«ng nh©n nh nhµ m¸y Xi m¨ng H¶i Phßng, nhµ m¸y DÖt Nam §Þnh.

§Õn cuèi n¨m 1929, tæng sè c«ng nh©n lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cña t

b¶n Ph¸p lµ h¬n 22 v¹n ngêi, trong ®ã cã 5,3 v¹n thî má, 8,6 v¹n c«ng nh©n c¸c

ngµnh c«ng th¬ng nghiÖp, 8,1 v¹n c«ng nh©n c¸c ®ån ®iÒn trång c©y c«ng nghiÖp.

§ã lµ cha kÓ ®Õn nh÷ng ngêi lµm ë xÝ nghiÖp thñ c«ng lín, nhá, thî may, thî c¹o,

thî giÆt, båi bÕp, khu©n v¸c ë h¶i c¶ng...

Nh vËy, tõ sù ®Çu t vµo c«ng cuéc khai th¸c thuéc ®Þa cña thùc d©n Ph¸p dÉn

tíi sù ra ®êi tÊt yÕu kh¸ch quan cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ë ViÖt Nam.

Vµ ®ã còng lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n lµm xuÊt hiÖn mét giai cÊp míi - giai cÊp c«ng nh©n

ViÖt Nam.

§a sè c«ng nh©n níc ta cã nguån gèc xuÊt th©n tõ n«ng d©n. Trong sè 27.505

c«ng nh©n, ®ån ®iÒn, thî má ë 15 tØnh B¾c Kú vµo n¨m 1929 th× cã tíi 24.658 ngêi

lµ n«ng d©n (chiÕm 84,6%). Sím tiÕp thu truyÒn thèng anh dòng bÊt khuÊt, chèng

giÆc ngo¹i x©m cña d©n téc, giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam ®· h¨ng h¸i ®Êu tranh víi

t b¶n Ph¸p. Tuy nhiªn, phÇn lín c¸c cuéc ®Êu tranh cßn t¶n m¹n vµ tù ph¸t, thiÕu tæ

chøc l·nh ®¹o vµ chØ tËp trung vµo ®ßi quyÒn lîi kinh tÕ, quyÒn sèng tríc m¾t, víi

c¸c h×nh thøc nh: bá viÖc vÒ quª, l·n c«ng, ®ßi t¨ng l¬ng, chèng ®¸nh ®Ëp. Tiªu biÓu

lµ cuéc ®Êu tranh cña c«ng nh©n ®êng s¾t Hµ Néi - L¹ng S¬n, c«ng nh©n má thiÕc -

kÏm Cao B»ng, g¹ch Yªn ThÕ, dÖt sîi Nam §Þnh. Song còng cã mét sè cuéc ®Êu

tranh cña c«ng nh©n cã tinh thÇn d©n téc cao nh phong trµo ®Êu tranh ñng hé nghÜa

qu©n Yªn ThÕ, tham gia biÓu t×nh ®ßi th¶ nhµ yªu níc Phan Béi Ch©u, phong trµo ®Ó

tang nhµ yªu níc Phan Chu Trinh... . trong cao trµo yªu níc nh÷ng n¨m 1925 -1926

ë Sµi Gßn.

Tõ khi chñ nghÜa M¸c-Lªnin ®îc truyÒn b¸ vµo ViÖt Nam, sè lîng c¸c cuéc

b·i c«ng ngµy mét t¨ng vµ quan träng h¬n lµ b·i c«ng cã tÝnh chÊt chÝnh trÞ, cã tæ

chøc l·nh ®¹o. NÕu nh n¨m 1927 cã 7 cuéc b·i c«ng th× n¨m 1929 cã ®Õn 24 cuéc,

n¨m 1930 lµ 30 cuéc víi sè lîng ngêi tham gia lªn ®Õn ngãt 32.000 ngêi. Sù ph¸t

triÓn m¹nh mÏ cña phong trµo c«ng nh©n vµ phong trµo yªu níc tõ n¨m 1925 ®Õn

n¨m 1929 lµ mét ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh sù ra ®êi c¸c tæ chøc Céng s¶n vµ C«ng héi

- 4 - NguyÔn Tam Hng

Bµi dù thi t×m hiÓu “ C«ng ®oµn ViÖt Nam, 80 n¨m - mét chÆng ®uêng lÞch sö”

§á ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vµo ®Çu n¨m

1930.

2. C¸c tæ chøc C«ng héi s¬ khai ë ViÖt Nam tríc n¨m 1925

N¨m 1921, ®ång chÝ T«n §øc Th¾ng b¾t tay vµo cuéc vËn ®éng thµnh lËp C«ng

héi Ba Son. Môc ®Ých cña héi lµ: §Êu tranh bªnh vùc quyÒn lîi cña c«ng nh©n, ®Êu

tranh chèng ®Õ quèc t b¶n. C«ng héi ®á ®· trë thµnh linh hån cña phong trµo b·i

c«ng cña c«ng nh©n Ba Son, Sµi Gßn - Chî Lín vµo nh÷ng n¨m 1920 - 1925, mµ

®iÓn h×nh lµ cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n Ba Son th¸ng 8 n¨m 1925. Cuéc b·i c«ng

nµy ñng hé cuéc ®Êu tranh cña c«ng nh©n Thîng H¶i, Trung Quèc. V× thÕ ®©y lµ

cuéc ®Êu tranh ®Çu tiªn cña c«ng nh©n ta mang tÝnh chÝnh trÞ quèc tÕ.

Ngoµi tæ chøc C«ng héi §á do ®ång chÝ T«n §øc Th¾ng s¸ng lËp, cßn cã Liªn

®oµn c«ng nh©n l¸i tµu trªn c¸c bÕn ViÔn §«ng (gäi t¾t lµ H¶i viªn c«ng héi). T«n

chØ, môc ®Ých cña héi lµ M“ u lîi Ých vµ gióp ®ì anh em lao ®éng H¶i viªn, ®ßi

nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho anh em lao ®éng H¶i viªn, ®oµn kÕt toµn thÓ anh

chÞ em lao ®éng”. H¶i viªn c«ng héi ®· thu hót phÇn lín c¸c thuû thñ ViÖt Nam lµm

trªn nh÷ng con tµu ch¹y tõ Ph¸p qua ViÖt Nam, Trung Quèc vµ mét sè níc kh¸c.

Kho¶ng n¨m 1922, trªn tµu biÓn cña h·ng hµng h¶i Ph¸p cã hµng ngh×n thuû thñ

ViÖt Nam tæ chøc Héi ¸i h÷u ®Ó t¬ng trî gióp ®ì nhau khi xa quª h¬ng. Thñy thñ ng￾êi Ph¸p vµ ngêi ViÖt Nam trªn c¸c con tµu ch¹y tõ Ph¸p ®Õn ViÖt Nam ®· liªn l¹c víi

mét bé phËn c«ng nh©n ViÖt Nam trªn ®Êt liÒn Sµi Gßn - Chî Lín. Trong cuéc mÝt

tinh chµo mõng th¾ng lîi ®Êu tranh cña thñy thñ trªn 8 tµu bu«n Ph¸p ®Ëu t¹i C¶ng

Sµi Gßn n¨m 1922 ®· nªu khÈu hiÖu “ ” C«ng ®oµn mu«n n¨m . Sµi Gßn - Chî Lín

®· hëng øng khÈu hiÖu ®ã vµ cïng nhau bÝ mËt tæ chøc ra Héi t¬ng tÕ, ¸i h÷u cña

m×nh.

Kh¸c víi c«ng ®oµn ë c¸c níc d©n chñ t s¶n, c¸c tæ chøc c«ng ®oµn s¬ khai ë

ViÖt Nam ngay tõ khi ra ®êi ®· ph¶i ho¹t ®éng bÝ mËt. Song, b»ng nhiÒu biÖn ph¸p

kh«n khÐo c¸c tæ chøc nµy ®· g¾n bã mËt thiÕt víi c«ng nh©n, lao ®éng gãp phÇn rót

ng¾n giai ®o¹n ®Êu tranh “tù ph¸t” cña phong trµo c«ng nh©n ViÖt Nam.

3. Thµnh lËp C«ng héi ®á B¾c kú - tæ chøc tiÒn th©n cña C«ng ®oµn VN

Qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn cña C«ng Héi ®á B¾c kú g¾n liÒn víi ho¹t ®éng

cña l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc trong nh÷ng thËp niªn ®Çu cña thÕ kû XX, Ngêi ®· ®Æt

nÒn mãng, c¬ së lý luËn cho sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc quÇn chóng cña giai cÊp c«ng

nh©n ViÖt Nam. Tõ n¨m 1914 ®Õn n¨m 1917, NguyÔn ¸i Quèc ho¹t ®éng ë Lu©n

§«n tham gia c«ng ®oµn h¶i ngo¹i Anh; cuèi n¨m 1917, Ngêi trë vÒ Ph¸p, tham gia

§¶ng x· héi Ph¸p vµ lµ ®oµn viªn cña c«ng ®oµn Kim khÝ Ph¸p; n¨m 1919 ®· híng - 5 - NguyÔn Tam Hng

Bµi dù thi t×m hiÓu “ C«ng ®oµn ViÖt Nam, 80 n¨m - mét chÆng ®uêng lÞch sö”

dÉn cho NguyÔn T¹o (ViÖt kiÒu t¹i Ph¸p) thµnh lËp c«ng ®oµn thñy thñ ViÖt Nam t¹i

M¸c-x©y.

Th¸ng 6 n¨m 1925, NguyÔn ¸i Quèc s¸ng lËp Héi ViÖt Nam thanh niªn c¸ch

m¹ng ë Qu¶ng Ch©u - Trung Quèc vµ trùc tiÕp gi¶ng d¹y cho c¸c héi viªn. Trong

cuèn “§êng c¸ch mÖnh” cã nãi ®Õn tÝnh chÊt nhiÖm vô cña C«ng héi: Tæ chøc “

c«ng héi tríc hÕt lµ ®Ó c«ng nh©n ®i l¹i víi nhau cho cã c¶m t×nh, hai lµ ®Ó nghiªn

cøu víi nhau, ba lµ ®Ó söa sang c¸ch sinh ho¹t cña c«ng nh©n cho kh¸ h¬n b©y

giê, bèn lµ ®Ó gi÷ g×n quyÒn lîi cho c«ng nh©n, n¨m lµ ®Ó gióp cho quèc d©n, gióp

cho thÕ giíi . ” Sau khi ®îc häc tËp lý luËn hÇu hÕt c¸c héi viªn ®· trë vÒ níc ho¹t

®éng, ph¸t triÓn nh÷ng héi quÇn chóng nh héi hiÕu hØ, t¬ng tÕ, ch¬i hä... thµnh tæ

chøc c«ng héi.

Tõ n¨m 1928, k× bé B¾c k× cña ViÖt Nam c¸ch m¹ng thanh niªn ph¸t ®éng

phong trµo “V« s¶n ho¸”, phong trµo ®Êu tranh cña c«ng nh©n ViÖt Nam ngµy cµng

s«i næi, ®· thóc ®Èy tæ chøc c«ng héi ph¸t triÓn c¶ vÒ h×nh thøc lÉn néi dung ho¹t

®éng vµ trë thµnh tæ chøc c«ng ®oµn c¸ch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n.

T¹i c¸c khu c«ng nghiÖp thuéc c¸c tØnh miÒn B¾c, nhiÒu xÝ nghiÖp ®· cã c«ng

héi nh: nhµ m¸y Diªm, h·ng söa ch÷a «t« Avi¸t (Hµ Néi ), nhµ m¸y Sîi, nhµ m¸y xi

m¨ng (H¶i Phßng), Hßn Gai, Qu¶ng Yªn (khu má Qu¶ng Ninh... C«ng nh©n lµm

viÖc ë c¸c bÕn tµu, nhµ ga còng cã tæ chøc c«ng héi. ë miÒn Nam, tæ chøc c«ng héi

còng ®· h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng, chñ yÕu ë c¸c khu c«ng nghiÖp Sµi Gßn - Chî Lín

vµ ®ån ®iÒn cao su.

N¨m 1929, phong trµo c«ng nh©n vµ ho¹t ®éng c«ng héi ë níc ta ph¸t triÓn s«i

næi, ®Æc biÖt lµ ë miÒn B¾c. C¸c cuéc ®Êu tranh cña c«ng nh©n næ ra liªn tôc ë nhiÒu

xÝ nghiÖp, cã sù phèi hîp chÆt chÏ vµ thèng nhÊt hµnh ®éng gi÷a c¸c cuéc ®Êu tranh

ë xÝ nghiÖp nµy víi xÝ nghiÖp kh¸c trong cïng mét ®Þa ph¬ng, gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng

nµy víi ®Þa ph¬ng kh¸c trong toµn xø, kÕt hîp víi phong trµo ®Êu tranh chèng thuÕ

cña n«ng d©n, b·i thÞ cña tiÓu th¬ng, b·i kho¸ cña häc sinh.

Th¸ng 3 n¨m 1929 chi bé céng s¶n ®Çu tiªn ®îc thµnh lËp ë Hµ Néi. Ngµy17

th¸ng 6 n¨m 1929, §«ng D¬ng céng s¶n §¶ng ra ®êi vµ lÊy phong trµo c«ng nh©n

lµm nßng cèt cho phong trµo c¸ch m¹ng, lÊy viÖc vËn ®éng c«ng nh©n lµm trung t©m

c«ng t¸c cña §¶ng, §¶ng cö hµng lo¹t c¸n bé vµo nhµ m¸y, hÇm má, n¾m c¸c c«ng

héi do Héi ViÖt Nam c¸ch m¹ng thanh niªn ®· lËp tõ tríc ®Ó tuyªn truyÒn chñ nghÜa

céng s¶n, phæ biÕn t«n chØ, môc ®Ých §iÒu lÖ cña c«ng héi ®á, chän läc nh÷ng quÇn

chóng tÝch cùc kÕt n¹p vµo C«ng héi ®á.

- 6 - NguyÔn Tam Hng

Bµi dù thi t×m hiÓu “ C«ng ®oµn ViÖt Nam, 80 n¨m - mét chÆng ®uêng lÞch sö”

Nh»m ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c vËn ®éng c«ng nh©n t¨ng cêng sù thèng

nhÊt vÒ tæ chøc vµ hµnh ®éng cña tæ chøc c«ng héi, Ban chÊp hµnh Trung ¬ng l©m

thêi §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng quyÕt ®Þnh tæ chøc Héi nghÞ ®¹i biÓu Tæng C«ng héi

®á B¾c K× lÇn thø I ngµy 28 th¸ng 7 n¨m 1929. Héi nghÞ ®îc tæ chøc t¹i trô së Tæng

c«ng héi B¾c kú, sè nhµ 15 phè Hµng Nãn - Hµ Néi. Tham dù §¹i héi cã c¸c ®¹i

biÓu c¸c Tæng c«ng héi tØnh vµ thµnh phè: Hµ Néi, Nam §Þnh, H¶i Phßng, khu má

§«ng TriÒu, M¹o Khª.

§¹i héi ®· bÇu Ban chÊp hµnh Trung ¬ng l©m thêi Tæng C«ng héi ®á do ®ång

chÝ NguyÔn §øc C¶nh, ñy viªn Ban chÊp hµnh Trung ¬ng l©m thêi §«ng D¬ng c«ng

s¶n §¶ng ®øng ®Çu. §¹i héi còng ®· th«ng qua ch¬ng tr×nh, ®iÒu lÖ cña C«ng héi ®á

vµ quyÕt ®Þnh cho xuÊt b¶n tê Lao ®éng (sè ®Çu tiªn ngµy 14/8/1929 do chÝnh ®ång

chÝ NguyÔn §øc C¶nh vµ TrÇn Häc H¶i phô tr¸ch). Ban chÊp hµnh l©m thêi cßn cã

c¸c ®ång chÝ TrÇn Hång VËn, TrÇn V¨n C¸c, NguyÔn Huy Th¶o, NguyÔn V¨n §oµi...

ViÖc thµnh lËp Tæng c«ng héi ®á B¾c kú cã ý nghÜa hÕt søc to lín ®èi víi

phong trµo c«ng nh©n ViÖt Nam. §ã võa lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù trëng thµnh vÒ chÊt

lîng cña phong trµo c«ng nh©n níc ta, võa lµ th¾ng lîi cña ®êng lèi c«ng vËn cña

NguyÔn ¸i Quèc vµ §¶ng Céng S¶n §«ng D¬ng, ®ång thêi còng ®¸p øng nhu cÇu

cÊp thiÕt vÒ tæ chøc cña phong trµo c«ng nh©n ViÖt Nam. ViÖc thµnh lËp tæ chøc

c«ng ®oµn ®Çu tiªn cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam gãp phÇn vµo sù lín m¹nh cña

phong trµo céng s¶n c«ng nh©n quèc tÕ. Mèi quan hÖ gi÷a phong trµo c«ng nh©n ViÖt

Nam víi phong trµo c«ng nh©n thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ víi c«ng nh©n vµ c«ng ®oµn Ph¸p

®· ®îc c«ng héi ®á thiÕt lËp.

Tãm t¾t qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña giai cÊp c«ng nh©n vµ tæ chøc

C«ng ®oµn ViÖt Nam ( phÇn 2 )

II. Phong trµo c«ng nh©n c«ng ®oµn ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1930-1945

1Thêi kú 1930 - 1936

Võa ra ®êi, bÊt chÊp sù kiÓm so¸t g¾t gao cña thùc d©n Ph¸p, C«ng héi ®á vÉn

tÝch cùc tuyªn truyÒn, vËn ®éng, tæ chøc c«ng nh©n lao ®éng liªn tôc ®Êu tranh chèng

¸p bøc bãc lét, l·nh ®¹o c«ng nh©n ®oµn kÕt cïng nh©n d©n lao ®éng bíc vµo cuéc

®Êu tranh c¸ch m¹ng s«i næi, liªn tôc ®Ó giµnh ®éc lËp cho d©n téc. Më ®Çu thêi kú

®Êu tranh oanh liÖt ®ã lµ cao trµo c¸ch m¹ng 1930 - 1931 víi trËn ra qu©n ®Çu tiªn

cña c«ng nh©n nhµ m¸y xe löa Trêng Thi, nhµ m¸y Ca, nhµ m¸y Diªm BÕn Thuû

(thµnh phè Vinh - NghÖ An) ®óng vµo ngµy 1/5/1930, tiÕn tíi thµnh lËp X« viÕt c«ng

n«ng ë hai tØnh NghÖ An, Hµ TÜnh. Trong thêi gian nµy, C«ng héi ®á ®· cö h¬n 300

c¸n bé vÒ n«ng th«n phèi hîp tranh ®Êu, x©y dùng khèi liªn minh c«ng n«ng trong

chiÕn ®Êu.

- 7 - NguyÔn Tam Hng

Bµi dù thi t×m hiÓu “ C«ng ®oµn ViÖt Nam, 80 n¨m - mét chÆng ®uêng lÞch sö”

Trong n¨m 1930, ®· cã 98 cuéc ®Êu tranh víi trªn 6 v¹n lît thî thuyÒn tham

gia. ë Nhµ m¸y Sîi Nam §Þnh sè héi viªn ®· t¨ng tõ 400 lªn 1.000 ngêi. ë Vinh -

BÕn Thuû ®· cã 15 tæ C«ng héi ®á víi 125 héi viªn. ë khu vùc Sµi Gßn - Chî Lín, ®·

cã 12 c¬ së C«ng héi ®á víi 700 héi viªn . Phong trµo ®Êu tranh cña c«ng nh©n vµ sù

ph¸t triÓn cña tæ chøc C«ng Héi ®á ViÖt Nam, ®· ®îc §¹i héi V Quèc tÕ C«ng héi ®á

t¹i Matxc¬va ngµy 15 th¸ng 8 n¨m 1930 biÓu d¬ng, khÝch lÖ.

Th¸ng 10 n¨m 1930 §¶ng céng s¶n §«ng D¬ng triÖu tËp Héi nghÞ Trung ¬ng

lÇn thø nhÊt, th«ng qua LuËn c¬ng chÝnh trÞ cña §¶ng. Ngµy 20 th¸ng 1 n¨m 1931,

Trung ¬ng §¶ng céng s¶n §«ng D¬ng më héi nghÞ c«ng vËn §«ng D¬ng t¹i Sµi Gßn

do ®ång chÝ TrÇn Phó chñ tr×. Héi nghÞ x¸c ®Þnh c«ng t¸c vËn ®éng c«ng nh©n lµ

nhiÖm vô trung t©m hµng ®Çu cña toµn §¶ng ®Ò ra quy t¾c tæ chøc C«ng héi theo

ngµnh s¶n nghiÖp, tõng ph©n bé tØnh, Liªn hiÖp C«ng héi c¸c tØnh, tõng xø ®Õn Tæng

C«ng héi §«ng D¬ng. Héi nghÞ bÇu Ban C«ng vËn Trung ¬ng do ®ång chÝ TrÇn Phó

lµm trëng ban.

Tõ ®Çu n¨m 1931, thùc d©n Ph¸p t¨ng cêng ®µn ¸p phong trµo ®Êu tranh cña

c«ng nh©n ViÖt Nam. Cuéc khñng bè tr¾ng cña thùc d©n Ph¸p ®· b¾t giam, b¾n chÕt

hµng v¹n chiÕn sÜ céng s¶n vµ quÇn chóng c¸ch m¹ng tham gia phong trµo 1930-

1931 vµ X« ViÕt NghÖ TÜnh. §Õn cuèi n¨m 1931, hÇu hÕt sè c¸n bé §¶ng vµ C«ng

héi ®á ®Òu bÞ ®Þch b¾t, khiÕn cho mèi liªn l¹c gi÷a §¶ng vµ quÇn chóng, gi÷a C«ng

héi ®á vµ phong trµo c«ng nh©n tëng nh bÞ ®øt ®o¹n. Thªm vµo ®ã, n¹n khñng ho¶ng

kinh tÕ vÉn trÇm träng vµ kÐo dµi lµm cho 8 v¹n ngêi thÊt nghiÖp, tiÒn l¬ng cña

nh÷ng c«ng nh©n cßn cã viÖc lµm kh«ng ngõng bÞ bít xÐn. Chñ t b¶n dïng mäi

m¸nh khoÐ ®Ó bãc lét c«ng nh©n.

Nhê sù nç lùc, kiªn cêng cña §¶ng vµ nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng cña giai cÊp c«ng

nh©n, tõ n¨m 1932 phong trµo c¸ch m¹ng trong c¶ níc ®· b¾t ®Çu ®îc phôc håi. N¨m

1932, c¬ quan thanh tra lao ®éng Ph¸p ®· ph¶i gi¶i quyÕt 230 vô ®Êu tranh ®ßi t¨ng l-

¬ng, gi¶m giê lµm, chèng khñng bè cña c«ng nh©n. N¨m 1933 cã 244 vô. Riªng ë

B¾c K×, tõ n¨m 1931 ®Õn n¨m 1935 cã 551 vô. C¸c cuéc ®Êu tranh ®· thu hót c«ng

nh©n cña nhiÒu ngµnh tham gia, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ c¸c cuéc ®Êu tranh cña c«ng

nh©n ®ån ®iÒn trång c©y c«ng nghiÖp. Tõ th¸ng 6 n¨m 1932 ®Õn th¸ng Giªng n¨m

1933 cã 5 cuéc ®Êu tranh cña c«ng nh©n ®ån ®iÒn thuéc c¸c tØnh Biªn Hoµ, Hµ Tiªn,

Pleiku, Gia §Þnh, Qu¶ng Nam... Tõ gi÷a n¨m 1934, phong trµo c«ng nh©n ®· kh«i

phôc trë l¹i, më ®Çu b»ng cao trµo b·i c«ng cña c«ng nh©n Sµi Gßn - Chî Lín. Héi

nghÞ Trung ¬ng th¸ng 6 n¨m 1934 cña §¶ng vµ §¹i héi §¶ng lÇn thø nhÊt (th¸ng 3

n¨m 1935) ®· ®Ò ra nhiÖm vô cña C«ng héi ®á lµ ph¸t triÓn vµ cñng cè c¸c C«ng héi,

chñ tr¬ng ®a c¸n bé c«ng héi x©m nhËp vµo nhµ m¸y, s¶n nghiÖp...

- 8 - NguyÔn Tam Hng

Bµi dù thi t×m hiÓu “ C«ng ®oµn ViÖt Nam, 80 n¨m - mét chÆng ®uêng lÞch sö”

2. Thêi kú 1936 - 1939

Tõ n¨m 1936 ®Õn n¨m 1939 phong trµo c«ng nh©n vµ c«ng ®oµn ViÖt Nam cã

nh÷ng thay ®æi lín. N¨m 1935, phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi ph¶i ®èi ®Çu víi chñ

nghÜa ph¸t xÝt, h×nh thøc chuyªn chÝnh cùc ®oan nhÊt cña chñ nghÜa ®Õ quèc vµ nguy

c¬ chiÕn tranh thÕ giíi ®· ®Õn gÇn. T×nh h×nh ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù thay ®æi chØ ®¹o

chiÕn lîc cña Quèc tÕ Céng s¶n ®èi víi phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n thÕ giíi. ë

ViÖt Nam giai cÊp c«ng nh©n ®· lËp ra c¸c tæ chøc ¸i h÷u (1936-1937) chñ yÕu theo

nghÒ nghiÖp, lµm bíc trung gian tiÕn tíi ®ßi tù do nghiÖp ®oµn.

Tæ chøc C«ng héi ®á ®æi tªn thµnh Héi ¸i h÷u, chuyÓn sang thêi k× ho¹t ®éng

b¸n c«ng khai. Môc tiªu cña phong trµo c«ng nh©n thêi k× nµy lµ ®ßi tù do nghiÖp

®oµn, ®ßi thùc hiÖn d©n sinh d©n chñ, nh»m tËp hîp quÇn chóng réng r·i, Héi ¸i h÷u

chñ tr¬ng thu nhËn mäi c«ng nh©n lao ®éng miÔn lµ hä chÊp nhËn §iÒu lÖ ho¹t ®éng

nghiÖp ®oµn. NhiÒu h×nh thøc tæ chøc cã tÝnh linh ho¹t nh: Héi ¸i h÷u, Héi t¬ng tÕ,

Héi nghÒ nghiÖp... ®îc thµnh lËp.

Nhê tæ chøc linh ho¹t, thÝch hîp, c«ng khai vµ b¸n c«ng khai, phong trµo c«ng

nh©n ph¸t triÓn m¹nh. Tõ n¨m 1936 ®Õn n¨m 1939, cã hµng v¹n cuéc ®Êu tranh cña

c«ng nh©n buéc thùc d©n Ph¸p ph¶i chÊp nhËn mét sè yªu cÇu: t¨ng l¬ng, gi¶m giê

lµm, tù do ho¹t ®éng nghiÖp ®oµn, tù do héi häp, chèng chñ sa th¶i vµ ®¸nh ®Ëp c«ng

nh©n. §Õn n¨m 1938, c¶ níc cã 12 v¹n ®oµn viªn nghiÖp ®oµn, chñ yÕu ë B¾c k× vµ

Nam k×. Mét sè n¬i cã phong trµo c«ng nh©n ph¸t triÓn m¹nh nh: Hßn Gai, Nam

§Þnh, Hµ Néi, Vinh - BÕn Thuû, Cao su Phó RiÒng...

Tãm l¹i, tæ chøc Héi ¸i h÷u thêi k× 1936-1939, ®· trùc tiÕp dÉn d¾t phong trµo

®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam, më réng tÝnh quÇn chóng cña tæ chøc

c«ng ®oµn. Díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, tæ chøc Héi ¸i h÷u ®· tiÕn hµnh mét cuéc vËn

®éng s«i næi trong phong trµo c«ng nh©n, kÕt hîp ®Êu tranh c«ng khai vµ b¸n c«ng

khai, më réng ®Êu tranh ë nghÞ trêng, buéc thùc d©n Ph¸p ph¶i thi hµnh mét sè c¶i

c¸ch x· héi cha tõng cã trong x· héi ViÖt Nam . Trong thêi k× nµy, chñ nghÜa M¸c￾Lªnin ®îc c«ng khai truyÒn b¸ trong c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng, trùc tiÕp gi¸o

dôc chÝnh trÞ cho hµng triÖu quÇn chóng, t¹o nªn mét cao trµo c¸ch m¹ng trong c¸ch

m¹ng ViÖt Nam.

3.Thêi kú 1939 - 1945

N¨m 1939, lÊy cí phôc vô chiÕn tranh, bän ph¶n ®éng thuéc ®Þa ban hµnh

nhiÒu chÝnh s¸ch cìng bøc lao ®éng. C«ng nh©n bÞ Ðp buéc ®i x©y dùng ®êng chiÕn

lîc, ph¸o ®µi, giao th«ng hµo. Ngµy 28 th¸ng 9 n¨m 1939, thùc d©n Ph¸p ra s¾c lÖnh

gi¶i t¸n c¸c Héi ¸i h÷u, b¾t trªn 2.000 héi viªn. Ngµy 10 th¸ng 11 n¨m 1939, Toµn

- 9 - NguyÔn Tam Hng

Bµi dù thi t×m hiÓu “ C«ng ®oµn ViÖt Nam, 80 n¨m - mét chÆng ®uêng lÞch sö”

quyÒn §«ng D¬ng ra nghÞ ®Þnh t¨ng giê lµm viÖc, 60 giê ®èi víi c«ng nh©n nam, 54

giê/ tuÇn ®èi víi c«ng nh©n n÷ vµ trÎ em vµ cßn ®e do¹ t¨ng lªn 72 giê/ tuÇn ®èi víi

mét sè xëng kÜ nghÖ cã liªn quan ®Õn chiÕn tranh. Sè quyÒn lîi Ýt ái vÒ chÕ ®é lao

®éng vµ tù do, d©n chñ mµ c«ng nh©n giµnh ®îc trong cao trµo 1936 -1939 ®· bÞ bän

ph¶n ®éng thuéc ®Þa thñ tiªu.

Tríc t×nh h×nh ®ã, Héi nghÞ lÇn thø 6 Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng quyÕt

®Þnh thµnh lËp “MÆt trËn thèng nhÊt d©n téc ph¶n ®Õ §«ng D¬ng”. Tæ chøc “Héi

c«ng nh©n ph¶n ®Õ” chñ tr¬ng tæ chøc c¸c nhãm 3 ngêi gäi lµ “Tam tam chÕ” do mét

®¶ng viªn phô tr¸ch, víi nhiÖm vô lµ ®Êu tranh b¶o vÖ lîi Ých hµng ngµy cña c«ng

nh©n, lµm c¸ch m¹ng lËt ®æ chÝnh quyÒn thùc d©n vµ phong kiÕn, gi¶i phãng giai cÊp

vµ d©n téc. Trong ®iÒu kiÖn Êy, c¸c cuéc b·i c«ng vÉn næ ra; tõ gi÷a n¨m 1939 ®Õn

gi÷a n¨m 1940, c«ng nh©n cßn lîi dông Héi ®ång hßa gi¶i ®Ó ®Êu tranh hîp ph¸p

chèng c¸c hµnh ®éng bãc lét, ®µn ¸p cña chñ t b¶n. Theo thèng kª, Héi ®ång hoµ

gi¶i ®· ph¶i gi¶i quyÕt 1.647 vô xung ®ét c¸ nh©n vµ 100 vô xung ®ét tranh chÊp tËp

thÓ.

Cuèi n¨m 1940, NhËt kÐo qu©n vµo §«ng D¬ng, t×nh thÕ c¸ch m¹ng chuyÓn

sang mét bíc míi. Héi nghÞ lÇn thø 8 Ban chÊp hµnh TW §¶ng( th¸ng 5 n¨m 1941)

quyÕt ®Þnh thµnh lËp “ViÖt Nam ®éc lËp ®ång minh” (gäi t¾t lµ ViÖt Minh); “Héi

c«ng nh©n ph¶n ®Õ” ®æi tªn thµnh “ Héi c«ng nh©n cøu quèc”. Díi sù l·nh ®¹o cña

§¶ng, víi h×nh thøc tæ chøc thÝch hîp, môc tiªu ®Êu tranh râ rµng, phong trµo c«ng

nh©n cøu quèc ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë B¾c K×, Trung k×, nhÊt lµ ë c¸c ®Þa ph¬ng Hµ

Néi, H¶i Phßng, Hßn Gai...

Bíc sang n¨m 1941, c¸c n¬i ®· xuÊt hiÖn h×nh thøc tiÒn vò trang cña c«ng

nh©n. Ngoµi c¸c cuéc ®Êu tranh chèng sù bãc lét vÒ kinh tÕ cña chñ t b¶n, phong trµo

®Êu tranh cña c«ng nh©n ®· mang néi dung chèng ph¸t xÝt, chèng chiÕn tranh tiÕn tíi

thµnh lËp c¸c tæ chøc tù vÖ vò trang chuÈn bÞ cho tæng khëi nghÜa khi thêi c¬ ®Õn.

N¨m 1942, mét sè cuéc b·i c«ng cã quy m« lín nh: Cuéc b·i c«ng cña 700

c«ng nh©n c¸c ®ån ®iÒn cao su An Léc, Xu©n Léc (Biªn Hoµ), c¸c cuéc ®Êu tranh

cña c«ng nh©n nhµ m¸y giÊy ViÖt Tr×, c«ng nh©n c«ng trêng s©n bay Gia L©m... Bªn

c¹nh c¸c khÈu hiÖu ®Êu tranh ®ßi t¨ng l¬ng, gi¶m giê lµm, chèng ®¸nh ®Ëp... ®· xuÊt

hiÖn c¸c khÈu hiÖu ®ßi Ph¸p - NhËt b¸n nhiÒu g¹o.

N¨m 1943, ®êi sèng vµ viÖc lµm cña c«ng nh©n gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Song

víi tinh thÇn c¸ch m¹ng kiªn cêng, giai cÊp c«ng nh©n vµ Héi c«ng nh©n cøu quèc

vÉn ph¸t triÓn. Phong trµo ®Êu tranh trªn c¸c ®Þa bµn träng yÕu nh Hµ Néi, ViÖt Tr×,

NghÖ An... ®îc tæ chøc víi quy m« lín. Víi sù kÕt hîp c¸c h×nh thøc ®Êu tranh chÝnh

trÞ vµ nöa vò trang theo tæ, nhãm. - 10 - NguyÔn Tam Hng