Bài 4 từ trường, cái khái niệm và định luật về từ trường

MỞ ĐẦU

Cơ sở để chế tạo thiết bị điện và các khí cụ điện dựa vào tác dụng của từ

trường lên phần tử mang điện (lực điện từ) và định luật cảm ứng điện từ.

Do đó, cần phải nghiên cứu các vấn đề về từ trường và cảm ứng điện từ.

I. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN

A. TỪ TRƯỜNG

Một trong các biểu hiện quan trọng nhất của dòng điện là tạo ra từ trường.

Biểu hiện cụ thể là làm lệch kim nam châm nhỏ về vị trí xác lập mới, xuất hiện

một lực hút (hoặc đẩy) giữa hai dây dẫn có dòng điện. Xung quanh dây dẫn có

dòng điện tồn tại một môi trường vật chất đặc biệt và tác dụng lực lên nam

châm, dây dẫn khác có dòng điện. Lực đó gọi là lực điện từ.

Vậy: Từ trường là môi trường vật chất đặc biệt bao quanh các điện tích

chuyển động, trong đó luôn tồn tại tác dụng của lực điện từ.

- Lực điện từ là lực của từ trường tác dụng lên các điện tích chuyển động

hay nói cách khác từ trường chỉ xuất hiện ở những nơi có điện tích chuyển động.

- Từ trường của NCVC (nam châm vĩnh cửu) là kết quả của dòng điện

nguyên tử và phân tử do chuyển động tự quay và quay quanh quỹ đạo của các

điện tử trong nguyên tử và phân tử tạo ra.

Như vậy: Dòng điện và từ trường là hai khái niệm không tách rời nhau.

* Đường sức từ: Đường sức từ là những đường cong khép kín mà tiếp

tuyến của chúng tại mỗi điểm có phương trùng với phương của véc tơ cảm

ứng từ tại điểm đó. Chiều được xác định bằng quy tắc vặn nút chai (hoặc quy

tắc bàn tay phải).

B. XÁC ĐỊNH ĐƯỜNG SỨC TỪ TRONG MỘT SỐ TRƯỜNG HỢP

1. Từ trường của dây dẫn thẳng có dòng điện

Đường sức từ là những đường cong khép kín bao quanh dây dẫn thẳng nằm

trong các mặt phẳng vuông góc với dây dẫn thẳng có dòng điện.

2. Từ trường của vòng dây có dòng điện

1

I

I

I

S

N

Hình 4.1. Cách xác định đường sức từ