Bài 4: Đại cương và phân loại hệ thần kinh thực vật

d­îc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi

(s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa)

Bµi 4: ®¹i c­¬ng vµ ph©n lo¹i

Môc tiªu häc tËp: Sau khi häc xong bµi nµy, sinh viªn cã kh¶ n¨ng:

1. Ph©n biÖt ®­îc vÒ gi¶i phÉu, sinh lý vµ d­îc lý c¸c hÖ giao c¶m, phã giao c¶m,

adrenergic, cholinergic

2. Ph©n biÖt ®­îc c¸c t¸c dông sinh lý cña hÖ M - N- cholinergic

HÖ thÇn kinh thùc vËt (cßn gäi lµ hÖ thÇn kinh tù ®éng) chuyªn ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng ngoµi ý

muèn, cã vai trß ®iÒu hßa chøc phËn cña nhiÒu c¬ quan, hÖ thèng ®Ó cho giíi h¹n sèng cña c¬ thÓ

gi÷ ®­îc sù æn ®Þnh trong m«i tr­êng sèng lu«n lu«n thay ®æi.

HÖ thèng thÇn kinh thùc vËt h×nh thµnh tõ nh÷ng trung t©m trong n·o vµ tuû sèng, xuÊt ph¸t

nh÷ng sîi thÇn kinh tíi c¸c t¹ng, m¹ch m¸u vµ c¬ nh½n. Tr­íc khi tíi c¬ quan thu nhËn, c¸c sîi

nµy ®Òu dõng ë mét xinap t¹i h¹ch, v× vËy cã sîi tr­íc h¹ch (hay tiÒn h¹ch) vµ sîi sau h¹ch (hay

hËu h¹ch). Kh¸c víi nh÷ng bé phËn do hÖ thÇn kinh trung ­¬ng ®iÒu khiÓn, c¸c c¬ quan do hÖ

thÇn kinh thùc vËt chi phèi vÉn cã thÓ ho¹t ®éng tù ®éng khi c¾t ®øt nh÷ng sîi thÇn kinh ®Õn

chóng.

HÖ thèng thÇn kinh thùc vËt ®­îc chia thµnh 2 hÖ giao c¶m vµ phã giao c¶m kh¸c nhau vÒ c¶ gi¶i

phÉu vµ chøc phËn sinh lý.

1. Ph©n lo¹i theo gi¶i phÉu

1.1. §iÓm xuÊt ph¸t

- HÖ giao c¶m xuÊt ph¸t tõ nh÷ng tÕ bµo thÇn kinh ë sõng bªn cña tuû sèng tõ ®èt sèng ngùc thø

nhÊt ®Õn ®èt sèng th¾t l­ng thø 3 (T1- L3).

- HÖ phã giao c¶m xuÊt ph¸t tõ n·o gi÷a, hµnh n·o vµ tuû cïng. ë n·o gi÷a vµ hµnh n·o, c¸c sîi

phã giao c¶m ®i cïng víi c¸c d©y thÇn kinh trung ­¬ng: d©y III vµo m¾t; d©y VII vµo c¸c tuyÕn

n­íc bät; d©y IX vµo c¬ mi, c¸c tuyÕn tiÕt n­íc m¾t, n­ íc bät, tuyÕn tiÕt niªm m¹c mòi, miÖng,

hÇu; d©y X vµo c¸c t¹ng trong ngùc vµ æ bông. ë tuû cïng, xuÊt ph¸t tõ c¸c ®èt sèng cïng thø 2

®Õn thø 4 (S2- S4) ®Ó chi phèi c¸c c¬ quan trong hè chËu.

1.2. H¹ch

- HÖ giao c¶m cã 3 nhãm h¹ch:

. Chuçi h¹ch c¹nh cét sèng n»m hai bªn cét sèng

. Nhãm h¹ch tr­íc cét sèng, gåm h¹ch t¹ng, h¹ch m¹c treo vµ h¹ch h¹ vÞ, ®Òu n»m trong æ bông.

. Nhãm h¹ch tËn cïng gåm nh÷ng h¹ch n»m c¹nh trùc trµng vµ bµng quang.

- HÖ phã giao c¶m: c¸c h¹ch n»m ngay c¹nh hoÆc ngay trong thµnh c¬ qua n.

1.3. Sîi thÇn kinh

- HÖ giao c¶m: mét sîi tiÒn h¹ch th­êng tiÕp nèi víi kho¶ng 20 sîi hËu h¹ch cho nªn khi kÝch

thÝch giao c¶m, ¶nh h­ëng th­êng lan réng.