24-Qua trinh phat trien kinh te

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC XAÕ HOÄI VAØ NHAÂN VAÊN

****

TRAÀN HAÙN BIEÂN

QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ

TRANG TRAÏI GIA ðÌNH TAÏI TÆNH BÌNH PHÖÔÙC

GIAI ðOẠN 1986 – 2006

LUAÄN AÙN TIEÁN SÓ LÒCH SÖÛ

Thaønh phoá Hoà Chí Minh – 2010

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC XAÕ HOÄI VAØ NHAÂN VAÊN

****

TRAÀN HAÙN BIEÂN

QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ

TRANG TRAÏI GIA ðÌNH TAÏI TÆNH BÌNH PHÖÔÙC

GIAI ðOẠN 1986 – 2006

Chuyeân ngaønh: Lòch söû Vieät Nam

Maõ soá: 5.03.15

LUAÄN AÙN TIEÁN SÓ LÒCH SÖÛ

NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC

PGS.TS.VOÕ VAÊN SEN

Thaønh phoá Hoà Chí Minh – 2010

MUÏC LUÏC

Daãn luaän ................................................................................................................. 1

1. Lyù do choïn ñeà taøi vaø muïc ñích nghieân cöùu ........................................................ 1

2. Lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà ................................................................................. 6

3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi ................................................... 12

4. Cô sôû phöông phaùp luaän vaø phöông phaùp nghieân cöùu ..................................... 13

5. Nguoàn tö lieäu tham khaûo .................................................................................. 15

6. Ñoùng goùp cuûa luaän aùn ...................................................................................... 19

7. Keát caáu cuûa luaän aùn ......................................................................................... 20

Chöông 1

KHAÙI QUAÙT VEÀ KINH TEÁ TRANG TRAÏI

1.1. Nhöõng vaán ñeà chung veà kinh teá trang traïi .................................................. 21

1.1.1. Khaùi nieäm vaø nhöõng ñaëc tröng chuû yeáu cuûa kinh teá trang traïi gia ñình ..........21

1.1.2. Quaù trình hình thaønh vaø caùc quy luaät phaùt trieån cuûa kinh teá trang traïi

gia ñình .................................................................................................... 27

1.1.3. Öu theá vaø nhöõng haïn cheá cuûa loaïi hình kinh teá trang traïi gia ñình . 30

1.1.4. Kinh nghieäm phaùt trieån kinh teá trang traïi ôû moät soá nöôùc ................ 33

1.2. Kinh teá trang traïi ôû Vieät Nam ....................................................................... 35

1.2.1. Kinh teá trang traïi ôû Vieät Nam trong lòch söû ..................................... 35

1.2.2. Chính saùch cuûa Ñaûng, nhaø nöôùc veà phaùt trieån kinh teá trang traïi gia

ñình thôøi kyø ñoåi môùi .................................................................................. 40

1.2. Ñieàu kieän töï nhieân aûnh höôûng ñeán vieäc phaùt trieån kinh teá trang traïi

gia ñình ..................................................................................................... 45

1.3.1. Sự ra ñời của tỉnh Bình ..................................................................... 45

1.3.2. Nhöõng thuận lợi, khó khăn cuûa ñieàu kieän töï nhieân, xaõ hoäi aûnh höôûng

ñeán vieäc phaùt trieån kinh teá trang traïi gia ñình............................................. 47

Chöông 2

BÖÔÙC ÑAÀU HÌNH THAØNH PHAÙT TRIEÅN

KINH TEÁ TRANG TRAÏI GIA ÑÌNH ÔÛ 5 HUYEÄN PHÍA BAÉC

TÆNH SOÂNG BEÙ THÔØI KYØ 1986 - 1996

2.1. Cơ sở ñeå phaùt trieån kinh teá trang traïi gia ñình ôû tænh Soâng Beù thôøi kyø

ñoåi môùi ......................................................................................................... 61

2.2. Kinh teá trang traïi gia ñình ôû 5 huyeän phía Baéc tænh Soâng Beù thôøi kyø

1986 – 1996 ................................................................................................... 63

2.2.1. Söï phaùt trieån veà soá löôïng vaø ñòa baøn phaân boá cuûa trang

traïi gia ñình ............................................................................................... 64

2.2.2. Quy moâ saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc trang traïi gia ñình ............... 69

2.2.3. Phöông tieän vaø ñieàu kieän vaät chaát phuïc vuï saûn xuaát trong caùc

trang traïi gia ñình thôøi kyø 1986 - 1996 ..................................................... 80

2.2.4. Cô caáu saûn xuaát cuûa kinh teá trang traïi gia ñình ............................... 83

2.2.5. Keát quaû saûn xuaát cuûa kinh teá trang traïi gia ñình ôû 5 huyeän

phía Baéc tænh Soâng Beù .............................................................................. 87

Chöông ba

KINH TEÁ TRANG TRAÏI GIA ÑÌNH ÔÛ TÆNH BÌNH PHÖÔÙC

PHÁT TRIỂN TRONG THÔØI KYØ 1997 – 2006

3.1. Chuû tröông cuûa tænh Bình Phöôùc veà phaùt trieån

kinh teá trang traïi gia ñình.. ............................................................................ 92

3.2. Kinh teá trang traïi gia ñình ôû tænh Bình Phöôùc

phaùt trieån maïnh meõ trong thôøi kyø 1996 – 2006 ........................................... 96

3.2.1. Söï phaùt trieån nhanh veà soá löôïng ...................................................... 97

3.2.2. Môû roäng quy moâ saûn xuaát .............................................................. 100

3.2.3. Phöông tieän, maùy moùc phuïc vuï saûn xuaát

thôøi kyø 1996 – 2006 ..................................................................... 123

3.2.4. Cô caáu saûn xuaát cuûa kinh teá trang traïi gia ñình

thôøi kyø 1996 - 2006 ..................................................................... 126

3.2.5. Keát quaû saûn xuaát .......................................................................... 132

Chöông 4

VAI TROØ VAØ TAÙC ÑOÄNG CUÛA KINH TEÁ TRANG TRAÏI GIA ÑÌNH

TRONG PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ – XAÕ HOÄI ÔÛ BÌNH PHÖÔÙC

4.1. Vai troø cuûa kinh teá trang traïi gia ñình trong phaùt trieån kinh teá noâng nghieäp130

4.1.1. Kinh teá trang traïi gia ñình thúc ñẩy vieäc khai thaùc

caùc nguoàn löïc xaõ hoäi ................................................................... 130

4.1.2. Kinh teá trang traïi gia ñình goùp phaàn laøm bieán ñoåi cô caáu

ngaønh kinh teá, taêng giaù trò haøng hoùa ............................................ 140

4.1.3. kinh teá trang traïi gia ñình töøng böôùc laøm thay ñoåi taäp quaùn canh

taùc cuõ, hình thaønh taäp quaùn môùi trong saûn xuaát vaø ñôøi soáng .............. 145

4.2. Nhöõng vaán ñeà ñaët ra trong quaù trình phaùt trieån kinh teá trang traïi gia

ñình ôû Bình Phöôùc ..................................................................................... 148

4.2.1. Cô sôû phaùp lyù vaø vaán ñeà tích tuï ruoäng ñaát ................................. 148

4.2.2. Vaán ñeà trình ñoä trình ñoä quaûn lyù vaø toå chöùc saûn xuaát ................. 152

4.2.3. Vaán ñeà voán ñaàu tö, khoa hoïc – kyõ thuaät

vaø thò tröôøng ñaàu ra ...................................................................... 155

4.2.4. Vấn ñề phaân hoùa giaøu ngheøo trong xaõ hoäi ................................... 161

4.3. Xu höôùng phaùt trieån kinh teá trang traïi gia ñình ôû tænh Bình Phöôùc

trong thôøi gian tôùi ...................................................................................... 165

KEÁT LUAÄN ............................................................................................... 172

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ........................................................................ 184

PHUÏ LUÏC .................................................................................................. 200

1

Daãn luaän

1. Lyù do choïn ñeà taøi vaø muïc ñích nghieân cöùu

Kinh teá trang traïi gia ñình treân theá giôùi hình thaønh vaø phaùt trieån töø

khi phöông thöùc saûn xuaát tö baûn thay theá cho phöông thöùc saûn xuaát phong

kieán. Trong haøng traêm naêm phaùt trieån, kinh teá trang traïi gia ñình ñaõ theå

hieän roõ vai troø tích cöïc nhieàu maët cuûa mình trong quaù trình phaùt trieån kinh

teá noâng nghieäp saûn xuaát haøng hoùa.

Ngaøy nay, maëc duø treân theá giôùi vaãn toàn taïi nhieàu hình thöùc toå chöùc

saûn xuaát noâng nghieäp khaùc nhau nhö kinh teá hoä gia ñình, kinh teá trang traïi

gia ñình, xí nghieäp noâng nghieäp tö baûn tö nhaân vaø tö baûn nhaø nöôùc, hôïp taùc

xaõ saûn xuaát noâng nghieäp, coâng xaõ nhaân daân, noâng trang taäp theå, noâng

tröôøng quoác doanh. Nhöng trong ñoù, kinh teá hoä gia ñình vaø kinh teá trang

traïi gia ñình laø hai trong nhieàu hình thöùc saûn xuaát oån ñònh nhaát vaø cuõng laø

löïc löôïng saûn xuaát chuû yeáu, taïo ra khoái löôïng noâng saûn haøng hoùa treân theá

giôùi. Naêm 1990 – 1991, löïc löôïng saûn xuaát ra 1.955 trieäu taán haït nguõ coác,

225 trieäu taán haït coù daàu, 1.000 trieäu taán thöïc phaåm thòt söõa, rau quaû cho

theá giôùi khoâng phaûi laø caùc xí nghieäp noâng nghieäp taäp trung quy moâ lôùn maø

laø caùc hoä noâng daân, caùc trang traïi gia ñình [64, tr.5].

Khoâng chæ laø löïc löôïng saûn xuaát ra phaàn lôùn saûn phaåm phuïc vuï xaõ

hoäi maø kinh teá trang traïi gia ñình coøn phuø hôïp vôùi saûn xuaát noâng nghieäp vaø

coù theå khai thaùc coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc xaõ hoäi ñeå naâng cao hieäu quaû

saûn xuaát kinh doanh trong noâng nghieäp. Nöôùc Myõ vôùi 2,2 trieäu trang traïi ñaõ

saûn xuaát ra hôn 50% saûn löôïng ñaäu töông vaø ngoâ cuûa toaøn theá giôùi, haøng

2

naêm xuaát khaåu 40 – 50 trieäu taán luùa myø, 50 trieäu taán ngoâ, ñaäu töông… Nöôùc

Phaùp vôùi 980.000 trang traïi ñaõ xaûn xuaát ra noâng saûn gaáp hai laàn nhu caàu

trong nöôùc, tyû xuaát haøng hoùa veà haït coác laø 95%, thòt, söõa laø 70 – 80%, rau

quaû treân 70% vaø naêm 1981 ñaõ xuaát khaåu 24 trieäu taán haït coác chieám gaàn

50% toång saûn löôïng. Caùc trang traïi ôû Malaixia, naêm 1992 saûn xuaát ra 6,4

trieäu taán daàu coï chieám 53% toång saûn löôïng daàu coï theá giôùi vaø xuaát khaåu ra

40 nöôùc treân 6 trieäu taán [64, tr. 36].

Trong quaù trình phaùt trieån, ngoaøi vai troø saûn xuaát haøng hoùa kinh teá

trang traïi gia ñình coøn laø löïc löôïng ñi ñaàu trong vieäc hieän ñaïi hoùa saûn xuaát

noâng nghieäp, noâng thoân. Naêm 1985, kinh teá trang traïi gia ñình ôû caùc nöôùc

coâng nghieäp phaùt trieån söû duïng heát 7% söùc ngöôøi, 11% söùc suùc vaät, coøn laïi

82% laø söùc maùy moùc. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø 25-30% söùc ngöôøi, 50 %

söùc suùc vaät vaø 20% söùc maùy [64, tr. 37]. Ngaøy nay, caùc trang traïi gia ñình

treân theá giôùi öùng duïng ngaøy moät nhieàu hôn nhöõng thaønh töïu tieán boä veà

khoa hoïc vaø coâng ngheä trong saûn xuaát.

ÔÛ Vieät Nam, töø theá kyû XI nhöõng cô sôû ban ñaàu cuûa kinh teá trang traïi

gia ñình ñaõ phaùt trieån. Tuy nhieân, trong moãi thôøi kyø phaùt trieån khaùc nhau

cuûa ñaát nöôùc kinh teá trang traïi gia ñình cuõng coù söï phaùt trieån khaùc nhau. Coù

lúc kinh teá trang traïi gia ñình bò hoøa tan vaøo kinh teá hôïp taùc và maát ñi vai

troø ñoái vôùi xaõ hoäi.

Töø 12/1986, vôùi ñöôøng loái ñoåi môùi ñöôïc ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù VI

vaïch ra, kinh teá trang traïi gia ñình ôû Vieät Nam ñöôïc hoài phuïc, phaùt trieån

maïnh xaùc laäp laïi vò trí vaø vai troø cuûa mình. Töø ñaây, nhöõng öu theá nhaát ñònh

3

cuûa kinh teá trang traïi gia ñình trong söï so saùnh vôùi caùc hình thöùc saûn xuaát

noâng nghieäp khaùc tieáp tuïc ñöôïc khaúng ñònh: linh hoaït vaø coù khaû naêng thích

öùng vôùi nhieàu ñieàu kieän xaõ hoäi khaùc nhau; naêng ñoäng vaø coù khaû naêng öùng

duïng keát hôïp nhieàu thaønh töïu khoa hoïc – kyõ thuaät (töø thoâ sô ñeán hieän ñaïi)

trong saûn xuaát; hieäu quaû trong quaù trình saûn xuaát taïo ra cuûa caûi vaät chaát

cho gia ñình vaø cho xaõ hoäi ñaït ñöôïc nhöõng öu theá rieâng nhaát ñònh.

Ñeán năm 2006, sau 20 naêm thöïc hieän ñöôøng loái ñoåi môùi toaøn dieän do

Ñaûng coäng saûn Vieät Nam khôûi ñoäng vaø laõnh ñaïo, kinh teá nöôùc nhaø ñaõ vaø

ñang thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu quan troïng. Neàn kinh teá taäp trung tröôùc ñaây

töøng böôùc chuyeån sang neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn, vaän haønh theo cô

cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc. Kinh teá ñaát nöôùc coù nhöõng böôùc

phaùt trieån vöôït baäc vaø ñaït ñöôïc nhieàu keát quaû. Trong saûn xuaát noâng

nghieäp, naêng suaát ñeán chaát löôïng ñöôïc naâng cao, ñôøi soáng cuûa ñaïi boä phaän

quaàn chuùng nhaân daân ñöôïc caûi thieän, boä maët caùc vuøng noâng thoân coù nhöõng

dieän maïo môùi. Nhöõng chuyeån bieán tích cöïc cuûa ñaát nöôùc veà kinh teá, xaõ hoäi

trong 20 năm qua coù söï goùp söùc cuûa nhieàu ngaønh, ngheà kinh teá khaùc nhau

trong ñoù coù kinh teá trang traïi gia ñình.

Hoøa cuøng söï nghieäp ñoåi môùi cuûa ñaát nöôùc, Bình Phöôùc cuõng coù

nhöõng böôùc tieán daøi vaø thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu ñaùng traân troïng treân

nhieàu lónh vöïc kinh teá, xaõ hoäi.

Tại thời ñiểm taùi laäp ngaøy 1 tháng 1 năm 1997, tænh Bình Phöôùc coù

xuaát phaùt ñieåm kinh teá gaàn nhö thaáp nhaát toaøn quoác. Toång thu ngaân saùch

haøng naêm cuûa tænh thöôøng chæ ñaït töø 30 ñeán 40% toång chi ngaân saùch [27,

4

tr.32]. Cô caáu kinh teá maát caân ñoái, ngaønh noâng – laân – ngö nghieäp chieám

70%, dòch vuï chieám 25%, coâng nghieäp 5% [14, tr. 8]. Sau 10 naêm phaùt

trieån (1997 – 2006), toác ñoä taêng tröôûng GDP cuûa tænh luoân ñaït treân 8%

naêm. Toång thu ngaân saùch naêm 2006 ñaït treân 80% toång chi ngaân saùch [31,

tr. 31]. Cô caáu kinh teá chuyeån dòch theo höôùng ngaøy moät tích cöïc, ñeán naêm

2003 ngaønh noâng – laâm – ngö nghieäp giaûm xuoáng coøn 60,6%; ngaønh dòch

vuï taêng leân 27,66%; ngaønh coâng nghieäp taêng leân 11,74% [140, tr.1].

Trong khoûang thôøi gian naøy, Bình Phöôùc cuõng laø moät trong nhöõng

ñòa phöông coù toác ñoä phaùt trieån kinh teá trang traïi gia ñình maïnh nhaát toaøn

quoác treân nhieàu phöông dieän (soá löôïng, quy moâ saûn xuaát…) trong söï so saùnh

vôùi caùc ñòa phöông khaùc. Do ñoù, nhöõng thaønh quaû kinh teá trang traïi gia

ñình ñem laïi keát hôïp cuøng caùc ngaønh ngheà kinh teá khaùc trong xaõ hoäi laø

nhöõng cô sôû taïo neân söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa tænh.

Nhö vaäy, töø söï phaùt trieån ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi vaø ôû Vieät Nam

cuõng nhö taïi tænh Bình Phöôùc cho thaáy kinh teá trang traïi gia ñình coù nhieàu

ñaëc ñieåm tích cöïc caàn phaûi ñöôïc khaùm phaù vaø nhaän thöùc. Ñieàu ñoù cuõng coù

nghóa laø neáu ta khai thaùc vaø söû duïng coù hieäu quaû nhöõng maët tích cöïc cuûa

kinh teá trang traïi gia ñình thì Bình Phöôùc noùi rieâng, Vieät Nam noùi chung seõ

coù theâm nhöõng yeáu toá caàn ñeå ñi nhanh hôn trong coâng cuoäc phaùt trieån coâng

nghieäp hoùa hieän, ñaïi hoùa noâng nghieäp noâng thoân.

Ñaây cuõng laø moät trong nhieàu lyù do khieán caùc nhaø nghieân cöùu khoa

hoïc tieáp caän, ñaøo saâu, khaùm phaù kinh teá trang traïi gia ñình ôû nhöõng phöông

dieän khaùc nhau. Caùc nhaø nghieân cöùu lòch söû maø nhaát laø nghieân cöùu lòch söû

5

Vieät Nam thôøi kyø hieän ñaïi phaûi xaùc ñònh roõ nhieäm vuï cuûa mình trong vieäc

nghieân cöùu lónh vöïc naøy. Döôùi goùc nhìn cuûa ngaønh söû hoïc keát hôïp cuøng caùc

ngaønh khoa hoïc khaùc seõ laø nhöõng cô sôû cho pheùp ñöa ra nhöõng quyeát saùch

phuø hôïp thuùc ñaåy kinh teá - xaõ hoäi phaùt trieån toaøn dieän hôn. Ñaây cuõng laø lyù

do thoâi thuùc toâi choïn ñeà taøi: “Quaù trình phaùt trieån kinh teá trang traïi gia ñình

taïi tænh Bình Phöôùc giai ñoạn 1986 – 2006” laøm ñeà taøi luaän aùn tieán só cuûa

mình.

Xuaát phaùt töø lyù do neâu treân neân muïc ñích nghieân cöùu cuûa ñeà taøi naøy

höôùng ñeán laø moâ taû laïi nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn nhaát cuûa kinh teá trang traïi

gia ñình döôùi caùc phöông dieän:

Thöù nhaát, döïng laïi toaøn caûnh quaù trình phaùt trieån cuûa kinh teá trang

traïi gia ñình taïi tænh Bình Phöôùc qua töøng thôøi kyø khaùc nhau (1986 ñeán

1996 vaø töø 1997 ñeán 2006). Thoâng qua ñoù ñi ñeán xaùc ñònh kinh teá trang traïi

gia ñình ôû Bình Phöôùc ñang trong thôøi kyø hình thaønh hay thôøi kyø phaùt

trieån?

Thöù hai, treân cô sôû tö lieäu cuûa nhöõng thôøi kyø phaùt trieån khaùc nhau,

taùc giaû ñi ñeán phaân tích, laøm roõ nhöõng taùc ñoäng cuûa kinh teá trang traïi gia

ñình ñoái vôùi kinh teá – xaõ hoäi taïi ñòa phöông tænh Bình Phöôùc. Trong töøng

thôøi kyø ñoù, kinh teá trang traïi gia ñình coù ñaëc ñieåm gì vaø coù vai troø ra sao

trong cô caáu kinh teá – xaõ hoäi cuûa tænh? Kinh teá trang traïi gia ñình ñaõ vaø

ñang taùc ñoäng ra sao ñeán vieäc taêng cöôøng phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát taïi

ñòa phöông?

6

Thöù ba, treân cô sôû nghieân cöùu döïng laïi toaøn caûnh nhöõng böôùc phaùt

trieån khaùc nhau cuûa kinh teá trang traïi gia ñình, keát hôïp cuøng vieäc naém baét

nhöõng quy luaät phaùt trieån, luaän aùn laøm roõ nhöõng maët haïn cheá caàn phaûi

khaéc phuïc cuõng nhö maët tích cöïc vaø öu theá naøo cuûa kinh teá trang traïi gia

ñình caàn tieáp tuïc khai thaùc vaø phaùt trieån?

2. Lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà

Vaán ñeà saûn xuaát kinh teá trang traïi laø moät vaán ñeà lôùn, chöùa ñöïng

nhieàu phöùc taïp trong quaù trình nghieân cöùu ñoái vôùi caùc ngaønh khoa hoïc xaõ

hoäi ñaëc bieät laø ngaønh söû hoïc. Maëc duø chöa coù nhöõng coâng trình lôùn mang

tính toaøn dieän vaø chuyeân saâu trong vieäc nghieân cöùu chuû ñeà naøy nhöng

trong hai möôi naêm qua ngaønh söû hoïc Vieät Nam noùi rieâng cuõng nhö caùc

ngaønh khoa hoïc khaùc noùi chung ñaõ coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu mang

tính gôïi môû, ñònh höôùng töøng maët ñöôïc coâng boá.

Vaøo nhöõng naêm 80 cuûa theá kyû XX, vaán ñeà veà kinh teá hoä gia ñình noùi

chung khoâng chæ laø moät ñeà taøi ñöôïc nhieàu nhaø khoa hoïc quan taâm maø coøn

taäp trung nghieân cöùu vaø tranh luaän. Nhieàu coâng trình nghieân cöùu ñaõ ñöôïc

coâng boá döôùi daïng saùch vaø taïp chí. Ñaàu tieân vaø ñaùng chuù yù nhaát laø loaït baøi

vieát theo moät chuû ñeà: “Vaán ñeà khoaùn saûn phaåm trong noâng nghieäp” ñöôïc

ñaêng taûi nhieàu kyø treân Taïp Chí Coäng saûn vôùi nhöõng baøi nhö: Phaûi chaêng

khoaùn saûn phaåm ñaõ phuø hôïp vôùi giai ñoaïn hieän nay cuûa taùc giaû Traàn Ñöùc;

Khoaùn saûn phaåm vaø cô cheá quaûn lyù trong noâng nghieäp nöôùc ta cuûa Nguyeãn

Ñình Nam; Maáy suy nghó veà vieäc ñaùnh giaù vaø ñònh höôùng hoaøn thieän cô cheá

khoaùn saûn phaåm trong noâng nghieäp cuûa Ñaøo Xuaân Saâm; Toång hôïp yù kieán ñaõ

7

phaùt bieåu treân boán soá taïp chí. Loaït baøi naøy tuy chöa ñeà caäp ñeán vieäc phaùt

trieån kinh teá trang traïi gia ñình nhöng ñaõ phaân tích vaø laøm roõ nhieàu vaán ñeà

lieân quan ñeán vieäc phaùt trieån kinh teá hoä gia ñình, moät cô sôû ñeå kinh teá

trang traïi gia ñình noùi rieâng sau naøy phaùt trieån. Ngoaøi ra nhieàu baøi vieát

mang tính khaûo cöùu chuyeân saâu veà caùc maët khaùc nhau cuûa quaù trình phaùt

trieån kinh teá noâng nghieäp noâng thoân cuõng ñöôïc ñaêng taûi nhö: Vai troø noâng

nghieäp trong phaùt trieån kinh teá cuûa Leâ Vinh Danh; Nhöõng vaán ñeà coù tính

quy luaät trong vieäc xaùc laäp vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá noâng thoân cuûa Vuõ

Xuaân Kieàu; Vai troø cuûa kinh teá hoä trong vieäc chuyeån dòch cô caáu kinh teá

noâng nghieäp noâng thoân cuûa Nguyeãn Höõu Tieán vaø Nguyeãn Ñình Long;

Chính saùch thò tröôøng vôùi phaùt trieån noâng nghieäp noâng thoân cuûa Chu Höõu

Quyù vaø Nguyeãn Keá Tuaán; Veà voán ñaàu tö phaùt trieån noâng nghieäp vaø kinh teá

noâng thoân ôû nöôùc ta cuûa Phaïm Vaên Boán; Moái quan heä giöõa daân soá vôùi phaùt

trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa Nguyeãn Thò Haèng; Chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø

lao ñoäng noâng thoân cuûa Nguyeãn Sinh Cuùc…

Nhìn moät caùch khaùi quaùt coù theå noùi raèng ôû nhöõng naêm 80 cuûa theá kyû

XX, vaán ñeà kinh teá trang traïi noùi chung cuõng nhö kinh teá trang traïi gia ñình

noùi rieâng chöa ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu quan taâm. Caùc coâng trình nghieân

cöùu chuû yeáu ñi saâu vaøo lónh vöïc kinh teá hoä gia ñình vaø nhöõng vaán ñeà lieân

quan ñeán kinh teá noâng nghieäp noâng thoân.

Ñeán nhöõng naêm 90 cuûa theá kyû XX, nhieàu coâng trình nghieân cöùu

chuyeân saâu vaøo lónh vöïc kinh teá trang traïi ñaõ ñöôïc coâng boá döôùi daïng saùch,

caùc baøi nghieân cöùu. Naêm 1993, Trung taâm kinh teá Chaâu AÙ – Thaùi Bình

8

Döông ñaõ cho xuaát baûn quyeån saùch: Kinh teá trang traïi gia ñình treân theá giôùi

vaø Chaâu AÙ cuûa taäp theå taùc giaû Nguyeãn Ñieàn, Traàn Ñöùc, Traàn Huy Naêng.

Taøi lieäu naøy khoâng chæ ñeà caäp ñeán nguoàn goác ra ñôøi maø coøn moâ taû nhöõng

ñaëc ñieåm cô baûn nhaát cuûa kinh teá trang traïi gia ñình ôû nhieàu nöôùc treân theá

giôùi. Naêm 1998, trong chöông trình nghieân cöùu Vieät Nam – Haø Lan, kyõ sö

Traàn Ñöùc – Tröôûng ñeà aùn Kinh teá trang traïi vuøng ñoài nuùi ñaõ cho ra ñôøi taùc

phaåm: “Kinh teá trang traïi vuøng ñoài nuùi”. Cuoán saùch naøy coù theå ñöôïc coi laø

moät trong nhöõng cuoán saùch ñaàu tieân vieát veà kinh teá trang traïi ôû Vieät Nam.

Coâng trình naøy chöa ñi saâu vaøo vieäc phaân tích laøm roõ quaù trình phaùt trieån

cuõng nhö nhöõng thaønh quaû töø kinh teá trang traïi ñem laïi maø chuû yeáu ñi vaøo

moâ taû nhöõng ñieàu kieän ñeå kinh teá trang traïi phaùt trieån nhö: quan heä ñaát ñai;

voán ñaàu tö phaùt trieån; lao ñoäng vaø maùy moùc; thò tröôøng ñaàu ra cuûa caùc loaïi

saûn phaåm… Naêm 1999, sau Hoäi nghò ñaïi bieåu noâng daân saûn xuaát – kinh

doanh gioûi toaøn quoác laàn thöù nhaát toå chöùc taïi Hoäi tröôøng Ba Ñình Haø Noäi

(töø ngaøy 10 – 11 tháng 9 năm 1998), Trung Öông Hoäi Noâng daân Vieät Nam

phoái hôïp vôùi Boä Noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân bieân soaïn vaø cho ra

ñôøi cuoán kyû yeáu: “Nhöõng ñieån hình noâng daân saûn xuaát gioûi toaøn quoác”. Taäp

saùch naøy khoâng chæ giôùi thieäu ñeán hoäi vieân noâng daân, nhöõng taám göông

xuaát saéc trong saûn xuaát kinh teá noâng nghieäp taïi caùc vuøng mieàn cuûa caû nöôùc

maø coøn cung caáp theâm nhöõng taøi lieäu, kinh nghieäm thöïc tieãn giuùp caùc hoä

gia ñình môû roäng phaùt trieån saûn xuaát, trong ñoù coù caùc hoä gia ñình laøm kinh

teá trang traïi.

Treân caùc taïp chí cuõng xuaát hieän nhieàu baøi lieân quan tröïc tieáp ñeán

kinh teá trang traïi gia ñình, tieâu bieåu laø Traàn Ñöùc vôùi baøi: Böôùc ñaàu tìm

9

hieåu kinh teá trang traïi ôû nöôùc ta, coâng boá naêm 1995. Trong baøi vieát naøy taùc

giaû chuû yeáu chæ döøng laïi ôû vieäc phaân loaïi caùc loaïi hình trang traïi. Ñeán

thaùng 3 naêm 1999, taùc giaû laïi coù baøi: “Nhìn laïi kinh teá trang traïi nhöõng naêm

gaàn ñaây”. ÔÛ baøi vieát naøy, nhieàu vaán ñeà lôùn töøng böôùc ñöôïc laøm roõ nhö khaùi

nieäm trang traïi; caùc loaïi hình trang traïi... Taùc giaû Tröông Coâng Huøng vôùi

baøi: “Kinh teá trang traïi ôû nöôùc ta”, trong ñoù nhieàu yeáu toá daãn ñeán söï ra ñôøi

cuõng nhö nhöõng keát quaû böôùc ñaàu cuûa kinh teá trang traïi noâng nghieäp ôû

nöôùc ta ñaõ ñöôïc phaân tích. Doaõn Theá vôùi baøi: “Quan ñieåm vaø giaûi phaùp veà

phaùt trieån kinh teá trang traïi ôû nöôùc ta hieän nay”, chuû yeáu ñeà caäp ñeán nhöõng

quan ñieåm vaø nhöõng giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån kinh teá trang traïi cuûa Ñaûng

vaø nhaø nöôùc.

Töø naêm 2000 ñeán nay, caùc coâng trình nghieân cöùu veà kinh teá trang

traïi gia ñình xuaát hieän ña daïng vaø phong phuù hôn. Keát thuùc Hoäi nghò

nghieân cöùu kinh teá trang traïi, toå chöùc trong hai ngaøy 30 vaø 31 thaùng 7 naêm

1998 taïi thò xaõ Thuû Daàu Moät, tænh Bình Döông, Ban Vaät giaù Chính phuû ñaõ

taäp hôïp caùc baøi vieát vaø bieân soaïn thaønh saùch vôùi nhan ñeà: “Tö lieäu veà kinh

teá trang traïi”. Coâng trình naøy ñöôïc trình baøy döôùi daïng kyû yeáu vaø chöùa

ñöïng nhieàu vaên baûn (16 vaên baûn) trình baøy roõ nhöõng chuû tröông, chính saùch

vaø nhöõng ñònh höôùng cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc veà vieäc phaùt trieån kinh teá

trang traïi gia ñình cuøng 141 baøi nghieân cöùu, baùo caùo cuûa caùc nhaø nghieân

cöùu, nhaø quaûn lyù kinh teá. Ñaây laø taäp theå taùc giaû ñang laøm coâng taùc nghieân

cöùu khoa hoïc vaø nhöõng ngöôøi ñang giöõ caùc chöùc vuï khaùc nhau trong coâng

taùc quaûn lyù taïi ñòa phöông trong toaøn quoác. Ñuùng nhö teân goïi cuûa noù, ngoaøi

moät soá baøi vieát mang tính lyù luaän, coøn laïi laø caùc baùo caùo naëng veà toång hôïp

10

soá lieäu hoaëc vaø ñoâi khi neâu ra moät vaøi kinh nghieäm phaùt trieån trang traïi taïi

caùc ñòa phöông. Ñaây laø moät taøi lieäu coù nhieàu yù nghóa vaø raát coù giaù trò treân

phöông dieän tham khaûo tö lieäu. Naêm 2001, taùc giaû Nguyeãn Thò Song An

cho xuaát baûn cuoán saùch coù teân laø “Quaûn trò noâng traïi”, ñaây laø moät taøi lieäu

phuïc vuï giaûng daïy, hoïc taäp vaø nghieân cöùu ñoái vôùi sinh vieân heä chính qui vaø

khoâng chính qui thuoäc chuyeân ngaønh coù teân goïi: Toå chöùc quaûn lyù xí nghieäp

noâng nghieäp, hay laø Quaûn trò noâng traïi. Cuoán saùch naøy goàm 21 chöông vaø

ñöôïc chia thaønh 5 phaàn vôùi noäi dung chính laø cung caáp nhöõng kieán thöùc cô

baûn trong vieäc quaûn lyù moät trang traïi. Do vaäy, cuoán saùch naøy khoâng chæ laø

moät taøi lieäu caàn thieát ñoái vôùi caùc sinh vieân chuyeân ngaønh maø noù coøn coù giaù

trò tham khaûo ñoái vôùi caùc nhaø khoa hoïc, nghieân cöùu, caùc nhaø quaûn lyù, chuû

caùc trang traïi. Naêm 2002, Taùc giaû Vuõ Troïng Khaûi xuaát baûn coâng trình coù

nhan ñeà “Hai moâ hình kinh teá vaø söï ñoåi môùi kinh teá qua thöïc tieãn phaùt trieån

noâng nghieäp ôû Vieät Nam”. Ñaây laø coâng trình nghieân cöùu cuûa moät ngöôøi,

döôùi daïng laø taäp hôïp nhöõng baøi vieát trong nhieàu naêm vaø ñaõ ñöôïc ñaêng taûi

treân caùc taïp chí, baùo trong thôøi gian töø naêm 1969 ñeán nhöõng naêm 2000. Taùc

giaû cuõng laø ngöôøi ñaõ coù thôøi gian coâng taùc nhieàu naêm trong ngaønh noâng

nghieäp veà lónh vöïc naøy. Do ñoù, trong coâng trình taùc giaû ñaõ ñeà caäp ñeán

nhieàu goùc ñoä khaùc nhau cuûa lónh vöïc kinh teá noâng nghieäp töø caùc chuû tröông

chính saùch ñeán nhöõng dieän maïo cuï theå. Trong ñoù kinh teá trang traïi gia ñình

ñaõ ñöôïc taùc giaû ñi saâu phaân loaïi, ñoàng thôøi ñaõ ñöa ra nhöõng döï baùo xu

höôùng phaùt trieån cuûa chuùng trong cô cheá thò tröôøng.

Keát thuùc cuoäc Toång ñieàu tra noâng thoân, noâng nghieäp vaø thuûy saûn

naêm 2001 theo quyeát ñònh soá: 34/2001/QÑ – TTg ngaøy 13 tháng 3 năm