22-Phong trao cong nhan

i

ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN

PHONG TRÀO CÔNG NHÂN Ở CÁC ĐÔ THỊ MIỀN NAM

VIỆT NAM TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ

TỪ NĂM 1954 ĐẾN NĂM 1965

Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam

Mã số: 62 22 03 13

LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. LÊ CUNG

HUẾ - NĂM 2016

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, số liệu và kết quả

nghiên cứu nêu trong luận án là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kỳ

công trình nào khác.

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Thanh Huyền

iii

LỜI CẢM ƠN

Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo trường Đại học Khoa học - Đại học Huế, Khoa

Lý luận Chính trị trường Đại học Khoa học - Đại học Huế đã quan tâm, tạo điều kiện

để chúng tôi được tham gia và hoàn thành khóa đào tạo Tiến sĩ (2012-2015).

Xin trân trọng cảm ơn Khoa Lịch sử, Phòng Đào tạo Sau Đại học trường Đại

học Sư phạm - Đại học Huế và Ban Đào tạo Sau Đại học - Đại học Huế đã quan

tâm và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành khóa đào tạo.

Xin trân trọng cảm ơn Trung tâm Lưu trữ Quốc gia II Thành phố Hồ Chí

Minh, phòng Lưu trữ Tỉnh ủy các tỉnh: Biên Hòa, Nha Trang, Đà Nẵng, Huế, Thư

viện trường Đại học Khoa học - Đại học Huế, Thư viện Khoa học Tổng hợp Đà

Nẵng, Thư viện Khoa học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ nhiệt tình

về tư liệu để chúng tôi hoàn thành luận án.

Đặc biệt tôi xin được bày tỏ sự kính trọng, biết ơn sâu sắc PGS. TS. Lê Cung là

người thầy đã tận tụy giúp đỡ, hướng dẫn tôi trên bước đường học tập và nghiên cứu.

Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đã luôn động viên giúp

đỡ trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để tôi hoàn thành luận án này

Huế, tháng 4 năm 2016

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Thanh Huyền

iv

NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT

CQNĐD Chính quyền Ngô Đình Diệm

CQSG Chính quyền Sài Gòn

ĐTMN Đô thị miền Nam

HLĐGP Hội Lao động giải phóng miền Nam Việt Nam

LSQS Lịch sử quân sự

NCLS Nghiên cứu Lịch sử

NXB Nhà xuất bản

PTT Phủ Tổng thống

TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh

TTLT Trung tâm Lưu trữ

VNCH Việt Nam Cộng hòa

v

MỤC LỤC

Trang phụ bìa .............................................................................................................. i

Lời cam đoan.............................................................................................................. ii

Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii

Những cụm từ viết tắt................................................................................................ iv

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.....................................................................................1

2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.................................................3

3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ................................................4

4. NGUỒN TÀI LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................4

5. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN...........................................................................5

6. BỐ CỤC CỦA LUẬN ÁN.................................................................................6

Chương 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU..............................................................7

1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ..................................................7

1.1.1. Nhóm công trình nghiên cứu về công nhân và phong trào công nhân Việt

Nam......................................................................................................................7

1.1.2. Nhóm công trình nghiên cứu về công nhân và phong trào công nhân ở

các đô thị miền Nam..........................................................................................17

1.2. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục được nghiên cứu ..................................22

Chương 2. PHONG TRÀO CÔNG NHÂN Ở CÁC ĐÔ THỊ MIỀN NAM

(1954-1960)..............................................................................................................23

2.1. Khái quát truyền thống đấu tranh của công nhân miền Nam trước năm

1954 .......................................................................................................................23

2.2. Chính sách của Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm đối với công nhân ở

các đô thị miền Nam (1954-1960).......................................................................27

2.2.1. Khái quát về tình hình miền Nam Việt Nam (1954-1960)......................27

2.2.2. Chính sách của Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm đối với công nhân ở

các đô thị miền Nam..........................................................................................29

2.2.2.1. Về tư tưởng - chính trị.......................................................................29

2.2.2.2. Về kinh tế ..........................................................................................33

2.2.2.3. Về văn hoá - xã hội ...........................................................................34

2.3. Đội ngũ và đời sống công nhân ở các đô thị miền Nam (1954-1960).......36

vi

2.3.1. Đội ngũ công nhân ở các đô thị miền Nam .............................................36

2.3.2. Đời sống công nhân ở các đô thị miền Nam............................................38

2.3.2.1. Thời gian và điều kiện lao động........................................................38

2.3.2.2. Tình trạng thất nghiệp .......................................................................40

2.3.2.3. Lương công nhân ..............................................................................43

2.4. Diễn biến phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam giai đoạn 1954-1960....46

2.4.1. Chủ trương của Đảng...............................................................................46

2.4.2. Diễn biến phong trào ..............................................................................50

2.4.2.1. Phong trào công nhân vì mục tiêu dân sinh ......................................50

2.4.2.2. Phong trào công nhân vì mục tiêu dân chủ .......................................64

TIỂU KẾT................................................................................................................73

Chương 3. PHONG TRÀO CÔNG NHÂN ỞCÁC ĐÔ THỊMIỀN NAM(1961-1965)..75

3.1. Chính sách của Mỹ và chính quyền Sài Gòn đối với công nhân ở các đô

thị miền Nam (1961-1965)...................................................................................75

3.1.1. Khái quát về tình hình miền Nam Việt Nam (1961-1965)......................75

3.1.2. Chính sách của Mỹ và chính quyền Sài Gòn đối với công nhân ở các đô

thị miền Nam .....................................................................................................77

3.1.2.1. Về tư tưởng - chính trị.......................................................................77

3.1.2.2. Về kinh tế ..........................................................................................80

3.1.2.3. Về văn hóa - xã hội ...........................................................................82

3.2. Đội ngũ và đời sống công nhân ở các đô thị miền Nam (1961-1965).......83

3.2.1. Đội ngũ công nhân ở các đô thị miền Nam .............................................83

3.2.2. Đời sống công nhân ở các đô thị miền Nam............................................85

3.2.2.1. Thời gian và điều kiện lao động của công nhân ...............................87

3.2.2.2. Tình trạng giải công, sa thải và thất nghiệp ......................................85

3.2.2.3. Lương công nhân ..............................................................................89

3.3. Diễn biến phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam (1961-1965).....91

3.3.1. Chủ trương của Đảng...............................................................................91

3.3. 2. Diễn biến phong trào ...............................................................................92

3.3.2.1. Phong trào công nhân vì mục tiêu dân sinh ......................................95

3.3.2.2. Phong trào công nhân vì mục tiêu dân chủ.....................................107

TIỂU KẾT..............................................................................................................120

vii

Chương 4. TÍNH CHẤT, ĐẶC ĐIỂM VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA PHONG

TRÀO CÔNG NHÂN Ở CÁC ĐÔ THỊ MIỀN NAM (1954-1965)...................121

4.1. Tính chất của phong trào...........................................................................121

4.1.1. Tính chất dân tộc ...................................................................................121

4.1.2. Tính chất dân chủ và dân sinh ...............................................................124

4.2. Đặc điểm của phong trào ...........................................................................127

4.2.1. Quy mô rộng lớn, sự liên tục và quyết liệt của phong trào ...................127

4.2.2. Hình thức và phương pháp đấu tranh phong phú, linh hoạt ..................130

4.2.3. Có sự phối hợp chặt chẽ giữa công nhân các ngành ở các đô thị; giữa

công nhân đô thị với công nhân đồn điền cùng giai cấp nông dân và các tầng

lớp nhân dân miền Nam...................................................................................133

4.3. Ý nghĩa của phong trào..............................................................................137

4.3.1. Phong trào chứng minh tinh thần đấu tranh bất khuất của công nhân ở

các đô thị miền Nam trong tinh thần đấu tranh dân tộc...................................137

4.3.2. Phong trào chứng minh tính đúng đắn của phương châm đấu tranh “hai

chân, ba mũi”, “ba mũi giáp công”, “ba vùng chiến lược” trong cách mạng

miền Nam.........................................................................................................138

4.3.3. Phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam góp phần làm rối loạn hậu

phương của Mỹ và chính quyền Sài Gòn, tạo điều kiện cho cách mạng miền

Nam phát triển .................................................................................................140

4.3.4. Phong trào góp phần làm phong phú thêm những bài học kinh nghiệm

đối với sự nghiệp giữ nước và dựng nước của dân tộc....................................142

4.3.4.1. Mục tiêu và khẩu hiệu đấu tranh cụ thể ..........................................142

4.3.4.2. Sự đoàn kết, thống nhất, kiên trì đấu tranh .....................................143

4.3.3.3. Những bài học kinh nghiệm rút ra từ hạn chế của phong trào........145

TIỂU KẾT..............................................................................................................146

KẾT LUẬN............................................................................................................147

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ.............................................151

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................153

PHỤ LỤC ...................................................................................................... 180

1

MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Trong dòng chảy lịch sử Việt Nam hiện đại, phong trào công nhân ở các đô

thị miền Nam (ĐTMN) (1954-1975) là bộ phận của phong trào ĐTMN, của phong

trào cách mạng Việt Nam, góp phần quan trọng trong sự nghiệp giải phóng miền

Nam, thống nhất đất nước.

Phong trào công nhân ở các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965 diễn ra liên

tục, sôi nổi và quyết liệt, thu hút hầu hết công nhân các ngành tham gia như công

nhân hỏa xa, công nhân thủy điện, công nhân bến tàu, công nhân ngành dệt, công

nhân taxi, công nhân xăng dầu, công nhân Savon, công nhân vô tuyến viễn thông,...

Mặc dầu, bị Mỹ và chính quyền Sài Gòn (CQSG) dùng mọi âm mưu, thủ đoạn để

kìm kẹp, khủng bố và đàn áp quyết liệt nhưng phong trào công nhân ở các ĐTMN

vẫn luôn được giữ vững và tiếp tục phát triển theo hướng đi lên của cách mạng miền

Nam. Phong trào công nhân ở các ĐTMN là một trong những nét đặc sắc của tiến

trình lịch sử đấu tranh giữ nước của dân tộc ta, ghi dấu ấn quan trọng trong lịch sử

Việt Nam hiện đại. Phong trào đã chứng minh tinh thần yêu nước và tinh thần đấu

tranh cách mạng của giai cấp công nhân Việt Nam.

Phong trào còn biểu thị sự thống nhất hành động giữa giai cấp công nhân và

các tầng lớp nhân dân lao động khác ở thành thị, trong đó công nhân ở các ĐTMN

luôn là lực lượng nòng cốt, dẫn đầu và có tác dụng cổ vũ đồng bào đô thị cũng như

nông thôn trong cuộc đấu tranh chung vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống

nhất đất nước. Cùng với phong trào của các tầng lớp nhân dân ĐTMN, phong trào

công nhân ở các ĐTMN đã giáng những đòn mạnh mẽ vào hậu cứ an toàn của Mỹ,

và CQSG. Sự tiến công ở thành thị, nòng cốt là phong trào công nhân, có tác dụng

từng bước phá lỏng thế kìm kẹp của địch ở đô thị, cô lập địch về chính trị, làm cho

hậu phương của địch trở nên rối loạn, đẩy Mỹ và CQSG từng bước rơi vào tình

trạng khủng khoảng nghiêm trọng. Phong trào công nhân ở các ĐTMN góp phần

tạo nên một thế trận mới, biến các đô thị bị địch tạm chiếm thành tiền phương của

phong trào cách mạng miền Nam, thuận lợi cho việc xây dựng lực lượng cách mạng

2

ở nội đô, tạo điều kiện tiến đến giải phóng các đô thị, giải phóng hoàn toàn miền

Nam, thống nhất đất nước (30-4-1975).

Tuy nhiên, cho tới nay, ngoài phong trào công nhân cao su miền Nam đã được

nghiên cứu khá đầy đủ, có tính hệ thống, còn lại một mảng trống phong trào công

nhân ở các ĐTMN Việt Nam (1954-1975) vẫn chưa được giới sử học Việt Nam quan

tâm nghiên cứu. Vì vậy, việc tiến hành nghiên cứu phong trào công nhân ở các

ĐTMN (1954-1975), trước hết là giai đoạn từ sau Hiệp định Genève (21-7-1954) đến

thời điểm cuộc “Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ bị phá sản ở miền Nam (6-1965) là rất

cần thiết, vừa có ý nghĩa khoa học, vừa có ý nghĩa thực tiễn. Với lý do đó, chúng tôi

chọn đề tài: “Phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam Việt Nam trong kháng

chiến chống Mỹ từ năm 1954 đến năm 1965” làm đề tài nghiên cứu cho luận án Tiến

sĩ, chuyên ngành Lịch sử Việt Nam.

Về ý nghĩa khoa học, luận án góp phần làm rõ hơn, đầy đủ hơn về các giai

đoạn lịch sử hết sức vẻ vang của dân tộc trong sự nghiệp giải phóng miền Nam,

thống nhất đất nước; về bản chất của CQSG do Mỹ điều khiển trong tham vọng tiêu

diệt phong trào kháng chiến của nhân dân miền Nam; về những chủ trương của

Đảng các cấp trong việc lãnh đạo phong trào công nhân ở các ĐTMN; về tính đúng

đắn và sáng tạo của Đảng với phương châm đấu tranh “hai chân, ba mũi”, “ba mũi

giáp công”, “ba vùng chiến lược” trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975);

hiểu được bản chất của phong trào công nhân ở các ĐTMN, một phong trào diễn ra

trong điều kiện chiến tranh giải phóng dân tộc, thông qua đó thấy được tính đa

dạng, phong phú về hình thức và biện pháp đấu tranh của phong trào; về những kết

quả đạt được của phong trào trên các lĩnh vực dân sinh, dân chủ; hiểu hơn về phong

trào công nhân ở từng ngành, sự phối hợp chung của công nhân trong toàn ngành,

cũng như sự liên kết giữa phong trào công nhân ở các ĐTMN với phong trào đấu

tranh của các tầng lớp nhân dân.

Về ý nghĩa thực tiễn, hiện nay trong sự nghiệp đổi mới đất nước do Đảng

khởi xướng, trong đó công nghiệp hóa, hiện đại hóa giữ vị trí then chốt. Vì vậy,

luận án góp thêm một số kinh nghiệm cho các nhà chính trị - xã hội vận dụng vào

việc hoạch định những chính sách đối với công nhân. Mặt khác, luận án góp phần

3

nâng cao niềm tự hào cho giai cấp công nhân, giáo dục lịch sử truyền thống cách

mạng cho công nhân để họ làm tốt nhiệm vụ bảo vệ thành quả cách mạng và xây

dựng đất nước theo đường lối đổi mới của Đảng mà nhân dân ta đang thực hiện.

Luận án góp phần bổ sung tư liệu về phong trào công nhân miền Nam trong cuộc

kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975). Mặt khác, kết quả của luận án có

thể sử dụng làm tài liệu cho giáo viên, sinh viên, học sinh trong các trường đại học,

cao đẳng, trung học phổ thông vận dụng nghiên cứu và giảng dạy lịch sử dân tộc và

lịch sử địa phương; góp phần vào việc biên soạn lịch sử công nhân Việt Nam nói

chung, công nhân đô thị trong kháng chiến chống Mỹ (1954-1975) nói riêng.

2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng của luận án là phong trào công nhân ở các ĐTMN trong kháng

chiến chống Mỹ từ năm 1954 đến năm 1965, trong đó tập trung nghiên cứu mục tiêu,

diễn biến, hình thức, biện pháp, kết quả các cuộc đấu tranh của công nhân ở các

ĐTMN cũng như làm rõ tính chất, đặc điểm và ý nghĩa của phong trào công nhân ở

các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965. Để làm rõ những nội dung này, luận án chú ý

đến việc trình bày, phân tích cơ cấu, đội ngũ, đời sống công nhân ở các ĐTMN dưới

chế độ Mỹ và CQSG.

2.2. Phạm vi nghiên cứu

Về không gian, luận án nghiên cứu phong trào công nhân ở các ĐTMN

(1954-1965). Miền Nam ở đây được hiểu theo nghĩa là hai miền Nam Bắc theo quy

định Hiệp định Genève năm 1954. Tuy nhiên, luận án chỉ tập trung nghiên cứu phong

trào công nhân ở các đô thị lớn như Sài Gòn, Biên Hòa, Nha Trang, Đà Nẵng, Huế,

đây là những đô thị tiêu biểu - nơi tập trung đông đảo công nhân và diễn ra những

cuộc đấu tranh điển hình.

Về thời gian, luận án giới hạn từ năm 1954 đến năm 1965, cụ thể là từ khi

Hiệp định Genève (21-7-1954) được ký kết đến thời điểm cuộc “Chiến tranh đặc

biệt” của Mỹ bị phá sản với chiến thắng Ba Gia ở Quảng Ngãi (6-1965). Những vấn

đề trình bày trong luận án được sắp xếp theo quá trình phát triển lịch sử, thể hiện tính

liên tục từ năm 1954 đến năm 1965.

4

3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

3.1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích của luận án là tái hiện bức tranh lịch sử về phong trào công nhân ở

các ĐTMN trong kháng chiến chống Mỹ từ năm 1954 đến năm 1965 một cách có

hệ thống. Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp những luận cứ cho các

nhà chính trị - xã hội trong việc hoạch định chính sách đối với công nhân hiện nay.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Một là, làm rõ những chính sách của Mỹ và CQSG, đời sống công nhân ở

các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965, từ đó lý giải nguồn gốc của phong trào.

Hai là, trình bày và phân tích những chủ trương của Đảng các cấp đối với

công nhân ở các ĐTMN. Quá trình đấu tranh, mục tiêu, hình thức và biện pháp của

phong trào công nhân ở các ĐTMN qua các giai đoạn: 1954-1960, 1961-1965.

Ba là, phân tích, làm rõ một số tính chất, đặc điểm và ý nghĩa lịch sử của

phong trào công nhân ở các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965.

4. NGUỒN TÀI LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

4.1. Nguồn tài liệu

Luận án chủ yếu được xây dựng trên cơ sở các nguồn tài liệu sau đây:

- Các văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam, các tác phẩm của các đồng chí

lãnh đạo Đảng, Nhà nước Việt Nam viết về cách mạng giải phóng dân tộc, về cuộc

kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, về công nhân và phong trào công nhân. Những

tài liệu này cung cấp cho tác giả cơ sở lý luận để thực hiện luận án.

- Các công trình nghiên cứu về cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của

Viện Sử học, Viện Lịch sử Đảng, Viện Lịch sử quân sự và các chuyên khảo của tập

thể các nhà nghiên cứu hoặc riêng từng nhà nghiên cứu.

- Các tài liệu lưu trữ liên quan tới cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và

phong trào công nhân miền Nam hiện đang lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ (TTLT)

Quốc gia II tại thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM), TTLT của các thành phố Biên

Hòa, Nha Trang, Đà Nẵng, Huế.

- Luận án cũng chú ý tham khảo các công trình luận án Tiến sĩ, luận văn

Thạc sĩ và những bài viết trên các tạp chí có nội dung liên quan đến đề tài.

5

- Bên cạnh đó, luận án còn sử dụng một số tư liệu thu thập được từ việc khảo

sát thực địa và phỏng vấn nhân chứng.

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí

Minh, luận án sử dụng phương pháp lịch sử kết hợp với phương pháp logic là

chủ yếu. Bên cạnh đó, luận án còn sử dụng các phương pháp thống kê, so sánh,

phân tích trên cơ sở khảo cứu các nguồn tài liệu văn bản. Ngoài ra, chúng tôi còn

sử dụng phương pháp liên ngành, kế thừa thành quả của các bộ môn khoa học

khác như chính trị học, kinh tế học,... để nghiên cứu và trình bày luận án.

5. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN

Một là, luận án là một công trình nghiên cứu tương đối có hệ thống về phong

trào công nhân ở các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965, góp phần bổ sung tư liệu

cùng một số luận điểm nhằm làm rõ hơn về lịch sử phong trào ĐTMN nói riêng và

lịch sử Việt Nam cùng khung thời gian.

Hai là, luận án làm rõ chính sách của Mỹ và CQSG đối với công nhân ở các

ĐTMN, để từ đó giải thích cho sự nảy sinh phong trào đấu tranh của giai cấp công

nhân ở các ĐTMN từ năm 1954 đến năm 1965. Hiểu được tính dân tộc và đặc điểm

phong trào công nhân ở các ĐTMN - một phong trào diễn ra trong điều kiện chiến

tranh giải phóng dân tộc, thông qua đó thấy được tính đa dạng, phong phú về hình

thức và biện pháp đấu tranh của phong trào.

Ba là, luận án chỉ rõ những mục tiêu đấu tranh của công nhân ở các ĐTMN

và kết quả đạt được của phong trào trên các lĩnh vực dân sinh, dân chủ,... Hiểu hơn

về sự đoàn kết đấu tranh của phong trào công nhân ở từng ngành, công nhân các

ngành, công nhân ở các ĐTMN với giai cấp nông dân và các tầng lớp nhân dân lao

động trên toàn miền.

Bốn là, luận án nêu bật tính chất, đặc điểm cùng những đóng góp của phong

trào công nhân ở các ĐTMN trong sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất

nước; chỉ rõ phong trào công nhân ở các ĐTMN là một bộ phận của phong trào

ĐTMN dưới sự lãnh đạo Đảng, rộng hơn là một bộ phận của phong trào cách mạng

miền Nam. Luận án còn góp phần giáo dục truyền thống đấu tranh yêu nước, nâng

6

cao niềm tự hào cho giai cấp công nhân hiện nay, kết quả nghiên cứu của luận án có

thể cung cấp nguồn tư liệu tương đối hoàn chỉnh về phong trào công nhân ở các

ĐTMN (1954-1965).

6. BỐ CỤC CỦA LUẬN ÁN

Ngoài phần mở đầu (6 trang), kết luận (3 trang), tài liệu tham khảo (26

trang), nội dung luận án gồm 4 chương:

Chương 1: Tổng quan (17 trang)

Chương 2: Phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam giai đoạn

1954-1960 (51 trang).

Chương 3: Phong trào công nhân ở các đô thị miền Nam giai đoạn

1961-1965 (46 trang).

Chương 4: Tính chất, đặc điểm và ý nghĩa lịch sử của phong trào công nhân

đô thị miền Nam từ năm 1954 đến năm 1965 (27 trang).

7

Chương 1

TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU

1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Vấn đề công nhân nói chung, phong trào công nhân ở các ĐTMN trong cuộc

kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975) nói riêng lâu nay đã trở thành một đề

tài hấp dẫn, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Vấn đề này đã được

phản ánh trong nhiều công trình nghiên cứu, sách, tạp chí, luận án Tiến sĩ, luận văn

Thạc sĩ. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án có thể phân thành

hai nhóm tiêu biểu sau:

1.1.1. Nhóm công trình nghiên cứu về công nhân và phong trào công

nhân Việt Nam

Trước năm 1975, nghiên cứu về công nhân và phong trào công nhân Việt

Nam có các công trình sau:

Trần Văn Giàu (1958), Giai cấp công nhân Việt Nam sự hình thành và phát

triển của nó từ giai cấp “tự mình” đến giai cấp “cho mình”, Nhà xuất bản (NXB)

Sự Thật, Hà Nội. Có thể xem đây là công trình nghiên cứu khá công phu về lịch sử

hình thành và phát triển giai cấp công nhân Việt Nam. Công trình đi sâu phân tích

những chính sách trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa - giáo dục của thực

dân Pháp đối với công nhân Việt Nam; những điều kiện chính trị mới của phong trào

công nhân Việt Nam từ 1919 đến 1929. Công trình có giá trị lớn không những đối với

việc nghiên cứu lịch sử công nhân mà còn đối với lịch sử dân tộc, lịch sử Đảng và

lịch sử tư tưởng Việt Nam. Mặt khác, công trình đã chỉ rõ chủ nghĩa Mác - Lênin là

sức mạnh tinh thần và là lý luận khoa học của giai cấp công nhân.

Vũ Ngọc Nguyên (1959), Công nhân Nam Bộ trong khói lửa, NXB Lao

Động, Hà Nội. Là người trong cuộc đã từng tham gia phong trào công nhân Nam

Bộ, tác giả đã ghi lại những cuộc đấu tranh quyết liệt, mạnh mẽ nhưng cũng hết sức

khó khăn của công nhân Nam Bộ trong kháng chiến chống Pháp (1945-1954); công

trình là bức tranh sinh động về phong trào công nhân Nam Bộ trong Cách mạng

tháng Tám năm 1945, tiêu biểu là công nhân Sài Gòn - Chợ Lớn. Đặc biệt, công

8

trình chỉ rõ, tuy phong trào công nhân Nam Bộ gặp không ít khó khăn, thử thách

trong quá trình đấu tranh nhưng dù ở bất cứ tình huống nào công nhân Nam Bộ vẫn

luôn thể hiện tinh thần bất khuất, kiên cường trong đấu tranh, khẳng định được vai

trò, vị trí của giai cấp mình trong sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc.

Hoàng Quốc Việt (1959), Những nét sơ lược về lịch sử phong trào công

nhân và công đoàn Việt Nam 1860-1945, NXB Lao Động, Hà Nội. Công trình

nghiên cứu một cách có hệ thống về lịch sử phong trào công nhân và công đoàn

Việt Nam từ năm 1860 đến năm 1945 và chỉ rõ qua từng giai đoạn lịch sử, phong

trào công nhân và công đoàn Việt Nam đã có những bước phát triển vững mạnh

và đóng vai trò quan trọng đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam.

Võ Nguyên (1961), Phong trào công nhân miền Nam, NXB Sự Thật, Hà Nội.

Công trình nghiên cứu về cuộc đấu tranh chống Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm

(CQNĐD) của giai cấp công nhân miền Nam từ tháng 7-1954 đến tháng 7-1961,

trong đó có các nội dung chính như: sự bần cùng hóa giai cấp công nhân miền Nam

dưới chế độ Mỹ và CQNĐD như nạn thất nghiệp tràn lan, đồng lương rẻ mạt, điều

kiện lao động khắc nghiệt. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến phong trào đấu tranh

của công nhân miền Nam. Công trình khẳng định, phong trào công nhân miền Nam

phát triển được trong giai đoạn 1954-1961 là do gắn liền với những điều kiện tiên

quyết như giai cấp công nhân miền Nam ngày càng trưởng thành và phát huy được

truyền thống giai cấp mình, mặt khác đó còn là sự phối hợp đấu tranh của các tầng

lớp nhân dân yêu nước ở miền Nam, là sự hỗ trợ của miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Khi

đánh giá về vai trò của giai cấp công nhân miền Nam giai đoạn 1954-1961, tác giả

khẳng định: “Trong sự nghiệp cách mạng chung của nhân dân miền Nam 7 năm qua,

lực lượng có tổ chức và phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân miền Nam đã

giữ một vị trí vô cùng quan trọng. Trong những điều kiện cực kỳ khó khăn, giai cấp

công nhân miền Nam đã tiến hành một cuộc đấu tranh anh dũng, đầy tinh thần chống

Mỹ - Diệm và đã thu được những thành tích lớn, góp phần xứng đáng đưa cách mạng

miền Nam tiến lên” [178; tr. 3].

Trần Văn Giàu (1962), (1963), Giai cấp công nhân Việt Nam từ Đảng Cộng

sản thành lập đến cách mạng thành công (1930-1945), (3 tập), NXB Sử Học, Hà